Polacy na Wschodzie

Pierwsze wzmianki o Równem datowane są na XIII wiek. W drugiej połowie XIV wieku miasto znalazło się w obszarze Wielkiego Księstwa Litewskiego, a w 1569 – w granicach Korony. Do początku XVII wieku należało do dóbr książąt Ostrogskich, potem zaś do Lubomirskich, którym zawdzięczało swój rozwój, ponieważ uczynili oni miasto ośrodkiem swoich dóbr. W 1793 roku Równe znalazło się w zaborze rosyjskim. W połowie XIX wieku przez miasto przeprowadzona została szosa z Brześcia do Kijowa, zaś w 1873 roku linia kolejowa, dzięki czemu Równe stało się ważnym węzłem komunikacyjnym i ośrodkiem handlowym na Wołyniu. Po 1921 roku Równe weszło w skład II Rzeczpospolitej i było największym miastem w województwie wołyńskim. Ponad 60% jego mieszkańców stanowili Żydzi. 1939 rok był dla Równego, podobnie jak dla innych miejscowości na Kresach, początkiem końca dotychczasowej rzeczywistości. Po dwuletniej okupacji sowieckiej (1939–41), w czasie której z miasta deportowano na Syberię i do Kazachstanu wielu Polaków, do Równego wkroczyli Niemcy. W październiku 1941 utworzyli w mieście duże getto żydowskie, w którym zebrali Żydów z samego Równego i okolic. Do 1944 roku w mieście zginęło kilkadziesiąt tysięcy miejscowych Żydów, rozstrzelanych m.in. w Sosenkach pod Równem (1941). W tym samym czasie miasto stało się schronieniem dla wielu Polaków uciekających ze wsi w obawie przed narastającym konfliktem polsko-ukraińskim. Równe było także obszarem działalności 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK. Po włączeniu Wołynia do ZSRR z Równego wyjechała większość miejscowych Polaków. Mimo to do 1958 roku w mieście działał kościół katolicki, którego znanym proboszczem był kapucyn, ojciec Serafin Kaszuba. W 1958 roku władze usunęły go stamtąd, zaś kościół został zamknięty i przekształcony w filharmonię. Do 1991 roku katolicy z Równego pozbawieni byli oficjalnej możliwości kultywowania praktyk religijnych. Po rozpadzie ZSRR miejscowi Polacy odzyskali dawny kościół garnizonowy, zbudowany w latach 1934–38 – obecnie kościół parafialny Świętych Apostołów Piotra i Pawła. Jest on ośrodkiem skupiającym społeczność polską, ale Polacy nie stanowią już większości parafian, a nabożeństwa odbywają się zarówno w języku polskim, jak i ukraińskim. Ponieważ większość dawnych polskich mieszkańców Równego opuściła miasto po 1945 roku, dzisiejsza społeczność polska to głównie dawni migranci z Ukrainy Sowieckiej, głównie Żytomierszczyzny i Podola, a także uciekinierzy ze wsi, którzy nie zdecydowali się na wyjazd do Polski. Oprócz parafii katolickiej ośrodkiem życia polonijnego jest miejscowe Towarzystwo Kultury Polskiej.

Anna Wylegała