Polacy na Wschodzie

Miasto zostało założone przez Kozaków w 1824 roku jako niewielka początkowo osada, będąca częścią pasma miejscowości i fortyfikacji sięgających południowej Syberii, służących obronie przed ludami koczowniczymi. W 1868 roku Kokczetaw uzyskał prawa miejskie, co wpłynęło na jego szybki rozwój. Według zapisów z przełomu XIX i XX wieku, na terenie miejscowości było ponad 500 zabudowań, dwie cerkwie, dwa meczety, dwie szkoły oraz szpital. W 1920 roku miasto, poprzez budowę linii do Pietropawłowska, zyskało połączenie z koleją transsyberyjską. W 1944 roku, decyzją władz ZSRR, stało się centrum administracyjnym obwodu kokczetawskiego, a od 1999 roku akmolińskiego obwodu stołecznego. Obecnie Kokczetaw, położony malowniczo nad brzegami jeziora Kopa, na styku Niziny Zachodniosyberyjskiej i Pogórza Kazachskiego, to ważny ośrodek wydobywczy złota i uranu, a jednocześnie istotne centrum przemysłowe kraju. Na jego terenie działają dwie uczelnie wyższe — szkoła pedagogiczna oraz szkoła gospodarki rolnej. Miasto stanowi jeden z największych ośrodków kulturalnych w północnym Kazachstanie, działa w nim m.in. Muzeum im. W. Kujbyszewa oraz ceniony Teatr Dramatyczny. Kokczetaw to również ważny węzeł komunikacyjny z niedużym krajowym portem lotniczym. Miasto liczy ponad 125 tysięcy mieszkańców, głównie Kazachów i Rosjan. Wśród licznych mniejszości znajdują się tam Polacy, przede wszystkim potomkowie zesłańców z lat 30. XX wieku, którzy zostali deportowani na tereny Kazachstanu z polskiego rejonu narodowego na Ukrainie. Po okresie przymusowego osiedlenia w małych osadach położonych na północ od miasta, duża część z nich zdecydowała się na migrację do niego. Polska społeczność, zintegrowana wspólną przeszłością i wyznaniem, stała się wkrótce jedną z najważniejszych i najlepiej zorganizowanych, aktywnie przyczyniając się do rozwoju Kokczetawia. Według współczesnych szacunków liczba Polaków w obwodzie akmolińskim sięga ponad 12 tysięcy. W Kokczetawiu znajduje się parafia pw. św. Antoniego, w której posługę pełnią duchowni z Polski i Niemiec. Wśród katolików dużą część stanowią mieszkańcy z polskimi korzeniami, jednak w znacznym stopniu zasymilowani i nie posługujący się już językiem przodków. Msze święte nie są odprawiane w języku polskim, lecz w mieście prowadzone są zajęcia dla osób, które chcą się go uczyć, głównie dla młodzieży oraz starających się o Kartę Polaka. Edukację prowadzą nauczyciele przyjeżdżający do Kazachstanu z Polski w ramach kontraktu z Centralnym Ośrodkiem Doskonalenia Nauczycieli w Warszawie. Nauczyciele nie tylko prowadzą zajęcia z języka polskiego, ale też przybliżają kulturę polską, tworzą i wspierają miejscowe polskie zespoły folklorystyczne, uczestniczą w organizacji uroczystości religijnych i okolicznościowych spotkań z udziałem lokalnego Związku Polaków Historia Związku Polaków w Kokczetawiu w największym stopniu wiąże się z osobą Antoniny Kasonicz, która w 1989 roku współtworzyła Polonię Północną — pierwszą oficjalną polską organizację w Kazachstanie, a następnie utworzyła organizację Kwiaty Stepowe, będącą do dziś prężnie działającą jednostką, nastawioną głównie na integrację polskiej młodzieży, tworzącej lokalny zespół artystyczny. Obecnie środowisko polskie skupia głównie osoby w średnim wieku, pragnące podtrzymać związek z Polską i świadome własnej tożsamości narodowej, która w dużym stopniu zanika wraz z odejściem najstarszego pokolenia.

Michał Bronowicki