Iwieniec to liczące około 5 tysięcy mieszkańców miasto, położone w rejonie wołożyńskim, niedaleko Mińska. W czasach II Rzeczpospolitej przeważającą ludnością w mieście byli Żydzi. Obecnie Polacy stanowią tam nadal wyraźną mniejszość narodową.
Iwieniec leży nad rzeką Wołmą, która dzieli miasteczko na dwie części. W centrum znajduje się niewielkie jezioro. Miejscowość ta otoczona jest z trzech stron Puszczą Nalibocką, która tworzyła dogodne warunki dla działalności partyzanckiej w czasie II wojny światowej. W pobliskim Wołożynie w latach 20. i 30. działała słynna szkoła rabinacka. Jedynym śladem w mieście po kulturze żydowskiej jest rozległy cmentarz z kilkunastoma macewami. Z Iwieńcem związane są rody Sołłohubów i Plewaków, którzy przez kilka wieków byli jego właścicielami. Do dziś istnieją jeszcze ruiny ich posiadłości i parku. Największy kompleks zabytków stanowi XVIII-wieczny klasztor franciszkanów i kościół pw. św. Michała Archanioła (potocznie zwany „białym”). W jednej z jego dwóch wież wisi dzwon ulany w 1935 roku i poświęcony pamięci Józefa Piłsudskiego. Został on ufundowany przez oficerów, podoficerów i strzelców garnizonu KOP, który stacjonował w Iwieńcu. Ponadto jest w mieście jeszcze jeden kościół, pw. św. Aleksego, nieco późniejszy, bo z początku XX wieku, nazywany „czerwonym” od koloru cegieł, z których jest zbudowany. Miejscem pamięci w Iwieńcu jest usytuowana w puszczy zbiorowa mogiła Żydów pomordowanych w czasie II wojny. Bardzo bliskie położenie miasteczka przy granicy z ZSRR sprzyjało kontrabandzie. Na miejscową ludność tego regionu oddziaływała także silniej propaganda komunistyczna. Czasy wojenne pozostawiły pamięć o tragicznych losach społeczności żydowskiej zamkniętej w getcie, a następnie wygnanej poza miasto i tam zamordowanej, a także o powstaniu zbrojnym oddziału partyzanckiego AK pod dowództwem Kacpra Miłaszewskiego „Lewalda” w czerwcu 1943. Mieszkańcy Iwieńca opowiadają również o pomocy, jakiej udzieliła im bratowa Feliksa Dzierżyńskiego, wstawiając się za nimi u Niemców i ratując ich przed spaleniem w miejscowej cerkwi. W niepodległej Białorusi Polacy zamieszkują szeroki iwieniecki region. Większe polskie skupiska są we wsiach, takich jak m.in. Kamień, Starzyki, Kulszyce i Janowszczyzna. W Iwieńcu istnieje Dom Polski. Działa przy nim chór i odbywają się tam lekcje języka polskiego. Miejscowi Polacy mają stały kontakt z ojczyzną poprzez swoje związki rodzinne oraz zorganizowane wyjazdy do kraju.
Magdalena Kwiecińska
Magdalena Kwiecińska