Polacy na Wschodzie

Kłajpedę założyli Krzyżacy w XIII wieku. Kraj Kłajpedzki do początku XX wieku należał kolejno do Prus Książęcych, Królestwa Prus, a następnie Niemiec. Przez kilka lat z ramienia Ligi Narodów znajdował się pod zarządem francuskim. Dopiero w 1923 roku został włączony do Litwy na zasadach okręgu autonomicznego. Rok przed rozpoczęciem II wojny światowej został w Kłajpedzie ustanowiony polski konsulat, który działał jedynie do momentu zajęcia miasta przez Niemców. Po zakończeniu – wojny aż do 1990 roku – Kraj Kłajpedzki znajdował się w granicach Litewskiej SRR. W przeciągu wieków mieszały się więc tam kultury, języki, zwyczaje. Wszystko to wpłynęło na charakter tych ziem, najbardziej widoczny właśnie w Kłajpedzie. Litwini mawiają, że miasto to jest litewskim oknem na świat. Oprócz malowniczego portu, jednym z najciekawszych obiektów w Kłajpedzie jest XIX-wieczny teatr, który niegdyś był ulubionym teatrem Wagnera. W teatrze tym przebywał też Adolf Hitler, który z jego balkonu w marcu 1939 roku – w dzień po anektowaniu Kłajpedy – wygłosił przemówienie. Administracyjnie do Kłajpedy należy także Smiltyna – północna część Mierzei Kurońskiej, która przyciąga wielu turystów. Atrakcją turystyczną są tam autentyczne rybackie chaty, największe na Litwie wydmy oraz stara pruska twierdza Kopgalis, w której ma swoją siedzibę Litewskie Muzeum Morskie. W twierdzy tej odbywają się pokazy delfinów. Ssaki te były szkolone w czasach ZSRR do celów wojskowych. Na początku lat 90. XX wieku Polacy stanowili w Kłajpedzie 0,5 procent ogółu ludności. Przyjechali oni na początku ubiegłego stulecia z terenów Wileńszczyzny i sowieckiej Białorusi w poszukiwaniu pracy. Polaków z Kłajpedy dzieli kilkaset kilometrów od centrum polskiego, jakim na Litwie jest Wilno. W ciągu dziesięcioleci zachodziły tam silne procesy asymilacyjne. W Kłajpedzie nie ma szkoły polskiej, większość osób mających polskie pochodzenie nie posługuje się biegle językiem polskim. Miejscowi Polacy kilkanaście lat temu założyli Kłajpedzki Oddział Związku Polaków na Litwie. Od kilku lat działa tam również szkółka języka polskiego, w której młodzi mieszkańcy miasta uczą się języka często od podstaw. Poznają tam również historię i kulturę Polski. Miejscem spotkań jest Klub Polski. Katolicy narodowości polskiej gromadzą się również wokół Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych. Franciszkanie od kilku lat odprawiają msze święte w języku polskim. W mieście funkcjonuje konsulat Rzeczpospolitej Polskiej.

Ewa Wołkanowska