Czortków jest jednym z głównych miast Podola. Założony został przez Jerzego Czortowskiego nad rzeką Seret. W czasach I i II Rzeczpospolitej żyli tutaj przedstawiciele trzech narodowości – Polacy, Żydzi i Ukraińcy.
Lokalizacja miasta w głębokim jarze sprawia, że dzieli się ono na część górną, zwaną Górną Wygnanką, i dolną, gdzie znajduje się najstarsza zabudowa. W okresie zaborów Czortków leżał w granicach cesarstwa austriackiego. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości stał się miastem powiatowym, w którym znajdowało się dowództwo Brygady KOP „Podole” i garnizon Batalionu KOP „Czortków”. Do najważniejszych zabytków Czortkowa należą ruiny XIV-wiecznego zamku, XVI-wieczna drewniana cerkiew pod wezwaniem Zaśnięcia Najświętszej Bogarodzicy (jedna z najstarszych na Podolu), XVII-wieczny kościół pod wezwaniem św. Stanisława z cudownym obrazem Matki Bożej Różańcowej, drewniana cerkiew z XVIII wieku i Nowa Synagoga z początku XX wieku. Na starym rzymskokatolickim cmentarzu, w odnowionej niedawno kaplicy ojców dominikanów spoczywa ośmiu zakonników zamordowanych przez NKWD w 1941 roku. W mieście znajdują się także dwa cmentarze żydowskie – jeden graniczy z cmentarzem rzymskokatolickim, a drugi położony jest na zboczu jaru, poza centrum miasta. W czasie II wojny światowej, pod okupacją sowiecką, wybuchło tu powstanie (w 1940 roku). Akcja zbrojna Polaków nie odniosła sukcesu; skutkiem powstania czortkowskiego były dotkliwe represje wobec jego uczestników: część została wywieziona na Syberię, a część stracona. W latach 30. XX wieku z 19 tysięcy mieszkańców ponad 46% stanowili Polacy, 30% – Żydzi, a prawie 23% – Ukraińcy. W mieście istniał też liczący się lokalny ośrodek chasydzki. Obecnie Czortków ma 30 tysięcy mieszkańców. W większości są to Ukraińcy i przesiedleni Rosjanie; liczbę Polaków trudno precyzyjnie ustalić.
Magdalena Kwiecińska
Magdalena Kwiecińska