Urodziła się w 1925 roku w Mościskach w inteligenckiej rodzinie z miasteczka. Miała ośmioro rodzeństwa. Ojciec, Polak, pracował w polskim urzędzie (był pomocnikiem starosty), a matka, również Polka, zajmowała się domem i dziećmi. Jeszcze przed wojną Wanda Saturko rozpoczęła edukację w polskiej szkole, ale po rozpoczęciu wojny w 1939 roku musiała ją przerwać. Przez całą wojnę mieszkała w Mościskach, pomagając rodzinie w zdobyciu środków na utrzymanie. Do szkoły wróciła dopiero po wyzwoleniu tych terenów spod okupacji niemieckiej w 1944 roku. Po wojnie pracowała w kasie oszczędności, a potem w urzędzie podatkowym, aż do emerytury. Wyszła za mąż za Ukraińca, z którym miała dwóch synów, których wychowała w wierze katolickiej. Wanda Saturko była aktywną członkinią Towarzystwa Polskiego.
opis nagrania
Narracja:
Rodzice, rodzeństwo, śmierć brata w wojnie na Dalekim Wschodzie 001 (00:01 -03:10)
Niemiecka okupacja, bombardowania, stosunek niemieckich żołnierzy do ludności terenów okupowanych 001 (03:11 -06:29)
Nadejście Sowietów, pójście do szkoły, naciski za zapisanie się do Komsomołu, rola nauczycieli w „odciąganiu” dzieci szkolnych od kościoła 001 (06:30 – 10:11)
Edukacja przedwojenna, rola kościoła przed wojną, stosunki narodowościowe w Mościskach przed wojną i obecnie, wyjazd rodziny do Polski, 001 (10:12 -14:30)
Opowieść o mężu Ukraińcu i synach, ich pierwszej komunii, zamknięcie kościoła w połowie lat sześćdziesiątych, sposób odprawiania mszy w takich warunkach 001 (14:31 -19:07)
Polska szkoła w Mościskach przed wojną, nauka w niej, nauczyciele, święta państwowe 001 (19:08 -24:09)
Życie rodzinne przed wojną, zwyczaje wigilijne, edukacja prowadzona przez rodziców 001 (24:10 – 29:19)
Nadejście wojsk niemieckich 1941 roku, wywózki do pracy do Niemiec, łapanki Żydów we wsiach, kwaterowanie Niemców w domu rodzinnym Wandy Saturko; 001, (29:20–37:29 min.)
Wycofywanie się wojsk niemieckich, rozstrzeliwania Żydów, rozdawanie przez żołnierzy niemieckich czekolady dzieciom; 001, (37:30-42:28 min.)
Nadejście Rosjan w 1944, zamykanie przez nich kościołów; 001, (42:29-44:21 min.)
Pochodzenie rodziców, możliwość wyjazdu do Polski w 1946 roku, pozostanie rodziny Wandy Saturko w Mościskach, odmowa zapisania się do kołchozu; 001, (44:22-46:41 min.)
Praca w kasie oszczędności, poznanie męża; 002, (00:0 -00:46 min,)
Relacje między Polakami, a Ukraińcami przed wojną i obecnie, życie codzienne w Mościskach obecnie; 002, (00:47-02:12 min.)
Praca w urzędzie podatkowym, przymusowy zakup obligacji emitowanych przez władze rosyjskie, przeczesywanie wiosek przez służby sowieckie w poszukiwaniu banderowców, partyzantka w czasie wojny; 002, (02:13 -06:39 min.)
Wycieczki z ojcem do Przemyśla, kąpanie się w Sanie, wycieczka do Gruzji; 002, (06:40-10:10 min.)
Wielki Głód na Ukrainie, stosunek Wandy Saturko do Niemców, Rosjan, Ukraińców; 002, (10:11-13:51 min.)
Dziadkowie, rodzice, wywózka dziadka na Sybir, przedwojenne dzieje i powojenne losy rodziny; 002, (13:52 -17:34 min.)
Stosunek nowej władzy po wojnie do Polaków, opinia o kształceniu dzieci po polsku, o możliwościach dzieci Polaków na wschodzie przyjeżdżających do Polski; 002, (17:35-20:38 min.)
Obecne życie Polaków w Mościskach, funkcjonowanie polskiej społeczności, duma Wandy Saturko z bycia Polką; 002, (17:35-23:22 min.)
Rodzice, rodzeństwo, śmierć brata w wojnie na Dalekim Wschodzie 001 (00:01 -03:10)
Niemiecka okupacja, bombardowania, stosunek niemieckich żołnierzy do ludności terenów okupowanych 001 (03:11 -06:29)
Nadejście Sowietów, pójście do szkoły, naciski za zapisanie się do Komsomołu, rola nauczycieli w „odciąganiu” dzieci szkolnych od kościoła 001 (06:30 – 10:11)
Edukacja przedwojenna, rola kościoła przed wojną, stosunki narodowościowe w Mościskach przed wojną i obecnie, wyjazd rodziny do Polski, 001 (10:12 -14:30)
Opowieść o mężu Ukraińcu i synach, ich pierwszej komunii, zamknięcie kościoła w połowie lat sześćdziesiątych, sposób odprawiania mszy w takich warunkach 001 (14:31 -19:07)
Polska szkoła w Mościskach przed wojną, nauka w niej, nauczyciele, święta państwowe 001 (19:08 -24:09)
Życie rodzinne przed wojną, zwyczaje wigilijne, edukacja prowadzona przez rodziców 001 (24:10 – 29:19)
Nadejście wojsk niemieckich 1941 roku, wywózki do pracy do Niemiec, łapanki Żydów we wsiach, kwaterowanie Niemców w domu rodzinnym Wandy Saturko; 001, (29:20–37:29 min.)
Wycofywanie się wojsk niemieckich, rozstrzeliwania Żydów, rozdawanie przez żołnierzy niemieckich czekolady dzieciom; 001, (37:30-42:28 min.)
Nadejście Rosjan w 1944, zamykanie przez nich kościołów; 001, (42:29-44:21 min.)
Pochodzenie rodziców, możliwość wyjazdu do Polski w 1946 roku, pozostanie rodziny Wandy Saturko w Mościskach, odmowa zapisania się do kołchozu; 001, (44:22-46:41 min.)
Praca w kasie oszczędności, poznanie męża; 002, (00:0 -00:46 min,)
Relacje między Polakami, a Ukraińcami przed wojną i obecnie, życie codzienne w Mościskach obecnie; 002, (00:47-02:12 min.)
Praca w urzędzie podatkowym, przymusowy zakup obligacji emitowanych przez władze rosyjskie, przeczesywanie wiosek przez służby sowieckie w poszukiwaniu banderowców, partyzantka w czasie wojny; 002, (02:13 -06:39 min.)
Wycieczki z ojcem do Przemyśla, kąpanie się w Sanie, wycieczka do Gruzji; 002, (06:40-10:10 min.)
Wielki Głód na Ukrainie, stosunek Wandy Saturko do Niemców, Rosjan, Ukraińców; 002, (10:11-13:51 min.)
Dziadkowie, rodzice, wywózka dziadka na Sybir, przedwojenne dzieje i powojenne losy rodziny; 002, (13:52 -17:34 min.)
Stosunek nowej władzy po wojnie do Polaków, opinia o kształceniu dzieci po polsku, o możliwościach dzieci Polaków na wschodzie przyjeżdżających do Polski; 002, (17:35-20:38 min.)
Obecne życie Polaków w Mościskach, funkcjonowanie polskiej społeczności, duma Wandy Saturko z bycia Polką; 002, (17:35-23:22 min.)
fragmenty nagrania
udostępnianie transkrypcji
W celu udostępnienia transkrypcji nagrania prosimy o kontakt z Archiwum Ośrodka KARTA: ahm@karta.org.pl