Urodziła się w 1926 roku w Lipnikach k. Mościsk. Matka, Karolina z domu Fornal, pochodziła z bogatej rodziny ziemskiej, zajmującej dwór w Lipnikach. Rodzina Fornali pochodziła z Rzeszowszczyzny; dziadek Marii Dobrzańskiej w latach 20. przyjechał do Lipnik i zakupił majątek hrabiny Bielskiej wraz z dworem, w którym zamieszkiwał aż do aresztowania w 1940 roku. Ojciec Marii Dobrzańskiej, Mirosław Hreniak, również pochodził z dobrze sytuowanej rodziny z okolic Nowego Sącza, która przeniosła się do Lipnik (dziadek Hreniak również wykupił część ziemi hrabiny Bielskiej). Przed wojną Maria Dobrzańska ukończyła polską szkołę powszechną w Lipnikach (pięć klas). Po wybuchu wojny dziadek i dwóch braci matki zostało aresztowanych przez NKWD – dziadek przetrzymywany był w areszcie w Łodzi i tuż po wypuszczeniu zmarł; wuj Józef Fornal zginął w więzieniu, a Władysław Fornal w Charkowie. W lutym 1940 roku rodzina trafiła na spis rodzin do wywózki i po pięciotygodniowej podróży trafiła do Posiołku Kluczanka w okręgu Perm. Tam Maria Dobrzańska pracowała przy obsłudze wyrębu lasu. Starszy brat został wcielony do Armii Czerwonej, ojciec natomiast zaciągnął się do Armii Andersa, skąd nigdy nie wrócił. W Kluczance zmarli również dziadkowie od strony ojca. Na wygnaniu Maria Dobrzańska spędziła sześć lat - w 1945 pozwolono na powrót do okręgu Sumy, gdzie mieszkała przy ukraińskiej rodzinie na tzw. „poprawce”; niedługo potem wróciła do Lipnik. Pracowała w miejscowej przychodni, jako kucharka i salowa, aż do emerytury. Wyszła za mąż za Ukraińca z Lipnik, Józefa Dobrzańskiego. Urodziła dwie córki.
opis nagrania
Streszczenie relacji z minutnikiem
Ogólne, skrótowe omówienie historii rodziny - losy przedwojenne, wybuch wojny, wywózka na Syberię, ciężkie warunki życia na wygnaniu; 001, 00:01-05:33 min
Powrót do Lipnik w 1945 roku; losy braci matki- Józefa i Władysława Fornali, zabitych przez Sowietów; historie dziadków; decyzja ojca o przyłączeniu się do Armii Andersa; 001, 05:34 -10:58 min
Refleksje na temat polskiej polityki i katastrofy smoleńskiej; druga wojna światowa- wybuch wojny, przebieg walk w okolicy; 001, 10:59-12:37 min
Bombardowanie Lipnik we wrześniu 1939 roku, pomoc rannym żołnierzom wycofującego się oddziału WP; 001, 12:38-16:17 mi
Losy hrabiny Bielskiej z Lipnik, od której część dworu kupił w 1921 roku kupił dziadek Marii Dobrzańskiej; Lipniki przed wojną - polska szkoła we wsi; 001, 16:18-19:36 min
Stosunki między Polakami a Ukraińcami w Lipnikach przed i po wojnie - porównanie; życie religijne miejscowego kościoła i cerkwi, obchodzenie świąt kościelnych przed 1939 rokiem; 001, 19:37-23:28 min
Życie w domu rodzinnym i w majątku dziadka - służba, zwyczaje; rabunek posiadłości po wybuchu wojny; śmierć dziadka po powrocie z aresztu w Łodzi; wywózka rodziny na Syberię w lutym 1940 roku; 001, 23:29-29:55 min
Warunki transportu na Sybir i początki życia na wywózce; praca w lesie przy obsłudze wyrębu lasu, problemy z aprowizacją; śmierć dwuletniej siostrzyczki; losy dwóch braci, wziętych do Armii Czerwonej; 001, 29:56-35:47 min
Wspomnienia z pracy i życia codziennego w posiołku Kluczanka na Syberii - wypadek przy pracy, spotkanie z wilkami etc.; 002, 00:01-06:25 min
Narodziny siostrzyczki na Syberii - kłopoty z wyżywieniem, choroba matki i śmierć dziecka; opis grupy współwywiezionych Polaków i Ukraińców; zakres obowiązków w pracy przy obrabianiu i spławianiu drewna; 002, 06:26-11:18 min
Powrót do Lipnik- pobyt w okręgu Sumy od września 1944 do maja 1945 roku; wspomnienia z obu transportów, na i z Syberii; 002, 11:19-15:10 min
Życie religijne na wygnaniu; wiadomość o śmierci ojca w Armii Andersa, wcielenie stryja i dwóch braci do Armii Czerwonej; 002, 15:11-18:31 min
Chrzciny siostrzyczki w domu w Kluczance, wspólne modlitwy rodzin polskich na wygnaniu; stosunki narodowościowe w społeczności wywiezionych; pierwsza spowiedź po powrocie do rodzinnej wioski; 002, 18:32-22:05 min
Pobyt u rodziny ukraińskiej w Sumy w czasie powrotu do Lipnik - dobre stosunki z gospodarzami; wrażenia po przyjeździe do domu; tajemnicze morderstwo na sołtysie, który przed wojną podpisywał listy do wywózki; refleksje na ten temat; 003, 00:01- 05:46 min
Kłopoty z odzyskaniem domu rodzinnego, wyburzenie dworu dziadka; wyjazdy Polaków do Polski, decyzja o pozostaniu na Ukrainie; 003, 05:47- 09:40 min
Historia męża, miejscowego Ukraińca Józefa Dobrzańskiego; małżeńskie kłopoty córki; 004 , 00:00-02:20 min
Życie religijne przed i po wojnie, pierwsza komunia święta etc.; nauka w polskiej szkole; 004, 02:21-04:14 min
Losy braci matki; praca po wojnie w szpitalu w charakterze salowej i kucharki; krótkie historie dziadków; 004, 04:15-10:23 min
Ogólne, skrótowe omówienie historii rodziny - losy przedwojenne, wybuch wojny, wywózka na Syberię, ciężkie warunki życia na wygnaniu; 001, 00:01-05:33 min
Powrót do Lipnik w 1945 roku; losy braci matki- Józefa i Władysława Fornali, zabitych przez Sowietów; historie dziadków; decyzja ojca o przyłączeniu się do Armii Andersa; 001, 05:34 -10:58 min
Refleksje na temat polskiej polityki i katastrofy smoleńskiej; druga wojna światowa- wybuch wojny, przebieg walk w okolicy; 001, 10:59-12:37 min
Bombardowanie Lipnik we wrześniu 1939 roku, pomoc rannym żołnierzom wycofującego się oddziału WP; 001, 12:38-16:17 mi
Losy hrabiny Bielskiej z Lipnik, od której część dworu kupił w 1921 roku kupił dziadek Marii Dobrzańskiej; Lipniki przed wojną - polska szkoła we wsi; 001, 16:18-19:36 min
Stosunki między Polakami a Ukraińcami w Lipnikach przed i po wojnie - porównanie; życie religijne miejscowego kościoła i cerkwi, obchodzenie świąt kościelnych przed 1939 rokiem; 001, 19:37-23:28 min
Życie w domu rodzinnym i w majątku dziadka - służba, zwyczaje; rabunek posiadłości po wybuchu wojny; śmierć dziadka po powrocie z aresztu w Łodzi; wywózka rodziny na Syberię w lutym 1940 roku; 001, 23:29-29:55 min
Warunki transportu na Sybir i początki życia na wywózce; praca w lesie przy obsłudze wyrębu lasu, problemy z aprowizacją; śmierć dwuletniej siostrzyczki; losy dwóch braci, wziętych do Armii Czerwonej; 001, 29:56-35:47 min
Wspomnienia z pracy i życia codziennego w posiołku Kluczanka na Syberii - wypadek przy pracy, spotkanie z wilkami etc.; 002, 00:01-06:25 min
Narodziny siostrzyczki na Syberii - kłopoty z wyżywieniem, choroba matki i śmierć dziecka; opis grupy współwywiezionych Polaków i Ukraińców; zakres obowiązków w pracy przy obrabianiu i spławianiu drewna; 002, 06:26-11:18 min
Powrót do Lipnik- pobyt w okręgu Sumy od września 1944 do maja 1945 roku; wspomnienia z obu transportów, na i z Syberii; 002, 11:19-15:10 min
Życie religijne na wygnaniu; wiadomość o śmierci ojca w Armii Andersa, wcielenie stryja i dwóch braci do Armii Czerwonej; 002, 15:11-18:31 min
Chrzciny siostrzyczki w domu w Kluczance, wspólne modlitwy rodzin polskich na wygnaniu; stosunki narodowościowe w społeczności wywiezionych; pierwsza spowiedź po powrocie do rodzinnej wioski; 002, 18:32-22:05 min
Pobyt u rodziny ukraińskiej w Sumy w czasie powrotu do Lipnik - dobre stosunki z gospodarzami; wrażenia po przyjeździe do domu; tajemnicze morderstwo na sołtysie, który przed wojną podpisywał listy do wywózki; refleksje na ten temat; 003, 00:01- 05:46 min
Kłopoty z odzyskaniem domu rodzinnego, wyburzenie dworu dziadka; wyjazdy Polaków do Polski, decyzja o pozostaniu na Ukrainie; 003, 05:47- 09:40 min
Historia męża, miejscowego Ukraińca Józefa Dobrzańskiego; małżeńskie kłopoty córki; 004 , 00:00-02:20 min
Życie religijne przed i po wojnie, pierwsza komunia święta etc.; nauka w polskiej szkole; 004, 02:21-04:14 min
Losy braci matki; praca po wojnie w szpitalu w charakterze salowej i kucharki; krótkie historie dziadków; 004, 04:15-10:23 min
fragmenty nagrania
udostępnianie transkrypcji
W celu udostępnienia transkrypcji nagrania prosimy o kontakt z Archiwum Ośrodka KARTA: [email protected]