Urodził się 10 stycznia 1920 we wsi Użubłędzie, gmina Mejszagoła (II RP), tuż przy ówczesnej granicy polsko-litewskiej. Stefan Supranowicz ukończył cztery klasy szkoły powszechnej, która działała we wsi. Przed 1939 rokiem pomagał w gospodarstwie i pracował w rolnictwie. W czasie okupacji niemieckiej był na liście osób, które miały wyjechać na roboty do Rzeszy, ale dzięki splotowi szczęśliwych okoliczności i życzliwości miejscowego wójta został odesłany do domu. Na przełomie 1944 i 1945 roku Stefan Supranowicz został zatrzymany w jednej z łapanek, jakie urządzali Sowieci na polską młodzież. Aresztowany i przewieziony do więzienia na Łukiszkach, po kilku tygodniach przesłuchań został wysłany do obozu pracy w głąb Rosji. Przebywał w Stalinogorsku i w obozach przy dwóch kopalniach węgla. Obsługiwał tam m.in. pompy elektryczne. W obozie przy drugiej kopalni węgla więźniowie praktycznie nie byli pilnowani, więc Stefan Supranowicz uciekł. Korzystając z przychylności miejscowych sowieckich urzędników i po przedstawieniu nieprawdziwych okoliczności rzekomego zwolnienia z obozu, otrzymał stosowne dokumenty. Po wojnie Stefan Supranowicz pracował w kołchozie.
opis nagrania
Streszczenie relacji z minutnikiem
Miejsce urodzenia, szkoła we wsi, granica polsko-litewska i strażnica Korpusu Ochrony Pogranicza, wkroczenie sowietów 17 września, przekazanie kraju Litwinom, nauka języka litewskiego, portret Stalina postawiony przy obrazie Matki Boskiej Częstochowskiej, zniknięcie obrazu Matki Boskiej, zabawa i wyznanie nauczyciela dotyczące sytuacji z obrazem; 001 ok. 1 min
Wkroczenie Niemców, dobre stosunki z wójtem i usprawiedliwienie z pracy, wezwanie na roboty do Niemiec, kolejna prośba do wójta o interwencję, specjalna komisja i nieudana interwencja, kolejna próba – tym razem udana, szczęśliwe zwolnienie do domu; 001 ok. 11 min
Wkroczenie sowietów (1944), łapanki, unikanie łapanek, zima 1944 – obława w drodze do pracy, kontrola dokumentów i zatrzymanie (trzy dni w areszcie), w więzieniu na Łukiszkach (kilka tygodni); 001 ok. 15 min
Wywiezienie w głąb ZSRR, dwa tygodnie drogi, łagier, selekcja więźniów do kopali węgla, praca w kopalni, jedzenie, przewiezienie do innej kopalni, praca przy obsłudze pomp, pisanie listów do rodziny, zmiana statusu więźniów, lepsze warunki i coraz liczniejsze ucieczki więźniów, ucieczka z obozu, droga w kierunku Wilna (pociągi); 001 ok. 20 min
Droga pociągiem, kontrola dokumentów w wagonie, przyjazd do Wilna i do Mejszagoły, droga z Mejszagoły do domu, kilka miesięcy w domu, wyjście na zabawę i kontrola dokumentów na miejscu, brak dokumentów i nieprzyjemności z tym związane – zakończone szczęśliwie bez żadnych konsekwencji, kolejna zabawa i kolejna kontrola zakończona szczęśliwe, starania o wyrobienie jakichś dokumentów, wizyty u władz radzieckich i zmyślone powody nieposiadania dokumentów; 002 ok. 1 min
Powstawanie kołchozów, zebranie gospodarzy przed powstaniem kołchozu, kolejne etapy pracy w kołchozie; okres współczesny – zebrania kombatantów i więźniów politycznych; pochodzenie rodziców, gospodarstwa dziadka i ojca, poznanie się rodziców Stefana Supranowicza, gospodarstwo i ziemia; 002 ok. 07 min
Wygląd domu rodzinnego, wieś rodzinna, uboga miejscowa ludność, komasacja gruntów około 1937 roku, uciekanie młodzieży do miasta w okresie powojennym, struktura narodowościowa we wsi (pół na pół Polacy i Litwini), okoliczne wsie, nazwiska sąsiadów, szkoła we wsi, jeden nauczyciel i 90 uczniów, bizun, charakterystyka nauczyciela i jego rodziny; 002 ok. 18 min
Charakterystyka szkoły przedwojennej, portrety, pieśni, uczniowie w szkole (nazwiska), stanica KOP-u, przysposobienie wojskowe, zajęcia w świetlicy KOP-u, incydent z żołnierzami KOP-u (krótkotrwały areszt za przejście blisko granicy), pościg za krową, która uciekła na stronę litewską; 003 ok. 1 min
Parafia, msze święte, targi, nazwiska księży, sklepy przedwojenne, charakterystyka przedwojennej Mejszagoły, Żydzi w miasteczku i ich zgładzenie, dwuznaczna ocena wójta i jego roli czasie okupacji niemieckiej; 003 ok. 10 min
Śmierć marszałka Piłsudskiego, słuchanie transmisji przez radio, przysposobienie wojskowe, przytoczenie pieśni Korpusu Ochrony Pogranicza 003 ok. 20 min
Wybuch II wojny światowej, Sowieci, Litwini; okres przedwojenny – wizyta w Wilnie furmanką, 1939 rok i kolejne okupacje – obowiązki i kontyngenty, kursy języka litewskiego; 004 ok. 01 min
Wydarzenia w czasie walk sowiecko-niemieckich w 1944 roku, chowanie się w czasie przejścia frontu, powody łapanek młodzieży na przełomie lat 1944 i 1945, przesłuchania po aresztowaniu, pobyt w celi w areszcie, transport pociągiem wagonami towarowymi, kondycja psychiczna w czasie podróży, dwie kopalnie i obozy przy kopalniach (baraki), sienniki, ataki pluskiew, strażnicy, więźniowie – weterani wojny sowiecko-fińskiej, współwięźniowie; 004 ok. 11 min
Praca w kopalni na zmiany, pompowanie wody pompami elektrycznymi, posiłki, nadzieje na uwolnienie, forma zapłaty za pracę, polepszenie się warunków pracy (brak straży, swobodne przemieszczanie się); 005 ok. 1 min
Kwestia ewentualnego wyjazdu do Polski w 1945 roku, ślub, dwoje dzieci (syn i córka), wnuki, obecne losy swojej najbliższej rodziny, wizyty w Polsce; 005 ok. 7 min
Miejsce urodzenia, szkoła we wsi, granica polsko-litewska i strażnica Korpusu Ochrony Pogranicza, wkroczenie sowietów 17 września, przekazanie kraju Litwinom, nauka języka litewskiego, portret Stalina postawiony przy obrazie Matki Boskiej Częstochowskiej, zniknięcie obrazu Matki Boskiej, zabawa i wyznanie nauczyciela dotyczące sytuacji z obrazem; 001 ok. 1 min
Wkroczenie Niemców, dobre stosunki z wójtem i usprawiedliwienie z pracy, wezwanie na roboty do Niemiec, kolejna prośba do wójta o interwencję, specjalna komisja i nieudana interwencja, kolejna próba – tym razem udana, szczęśliwe zwolnienie do domu; 001 ok. 11 min
Wkroczenie sowietów (1944), łapanki, unikanie łapanek, zima 1944 – obława w drodze do pracy, kontrola dokumentów i zatrzymanie (trzy dni w areszcie), w więzieniu na Łukiszkach (kilka tygodni); 001 ok. 15 min
Wywiezienie w głąb ZSRR, dwa tygodnie drogi, łagier, selekcja więźniów do kopali węgla, praca w kopalni, jedzenie, przewiezienie do innej kopalni, praca przy obsłudze pomp, pisanie listów do rodziny, zmiana statusu więźniów, lepsze warunki i coraz liczniejsze ucieczki więźniów, ucieczka z obozu, droga w kierunku Wilna (pociągi); 001 ok. 20 min
Droga pociągiem, kontrola dokumentów w wagonie, przyjazd do Wilna i do Mejszagoły, droga z Mejszagoły do domu, kilka miesięcy w domu, wyjście na zabawę i kontrola dokumentów na miejscu, brak dokumentów i nieprzyjemności z tym związane – zakończone szczęśliwie bez żadnych konsekwencji, kolejna zabawa i kolejna kontrola zakończona szczęśliwe, starania o wyrobienie jakichś dokumentów, wizyty u władz radzieckich i zmyślone powody nieposiadania dokumentów; 002 ok. 1 min
Powstawanie kołchozów, zebranie gospodarzy przed powstaniem kołchozu, kolejne etapy pracy w kołchozie; okres współczesny – zebrania kombatantów i więźniów politycznych; pochodzenie rodziców, gospodarstwa dziadka i ojca, poznanie się rodziców Stefana Supranowicza, gospodarstwo i ziemia; 002 ok. 07 min
Wygląd domu rodzinnego, wieś rodzinna, uboga miejscowa ludność, komasacja gruntów około 1937 roku, uciekanie młodzieży do miasta w okresie powojennym, struktura narodowościowa we wsi (pół na pół Polacy i Litwini), okoliczne wsie, nazwiska sąsiadów, szkoła we wsi, jeden nauczyciel i 90 uczniów, bizun, charakterystyka nauczyciela i jego rodziny; 002 ok. 18 min
Charakterystyka szkoły przedwojennej, portrety, pieśni, uczniowie w szkole (nazwiska), stanica KOP-u, przysposobienie wojskowe, zajęcia w świetlicy KOP-u, incydent z żołnierzami KOP-u (krótkotrwały areszt za przejście blisko granicy), pościg za krową, która uciekła na stronę litewską; 003 ok. 1 min
Parafia, msze święte, targi, nazwiska księży, sklepy przedwojenne, charakterystyka przedwojennej Mejszagoły, Żydzi w miasteczku i ich zgładzenie, dwuznaczna ocena wójta i jego roli czasie okupacji niemieckiej; 003 ok. 10 min
Śmierć marszałka Piłsudskiego, słuchanie transmisji przez radio, przysposobienie wojskowe, przytoczenie pieśni Korpusu Ochrony Pogranicza 003 ok. 20 min
Wybuch II wojny światowej, Sowieci, Litwini; okres przedwojenny – wizyta w Wilnie furmanką, 1939 rok i kolejne okupacje – obowiązki i kontyngenty, kursy języka litewskiego; 004 ok. 01 min
Wydarzenia w czasie walk sowiecko-niemieckich w 1944 roku, chowanie się w czasie przejścia frontu, powody łapanek młodzieży na przełomie lat 1944 i 1945, przesłuchania po aresztowaniu, pobyt w celi w areszcie, transport pociągiem wagonami towarowymi, kondycja psychiczna w czasie podróży, dwie kopalnie i obozy przy kopalniach (baraki), sienniki, ataki pluskiew, strażnicy, więźniowie – weterani wojny sowiecko-fińskiej, współwięźniowie; 004 ok. 11 min
Praca w kopalni na zmiany, pompowanie wody pompami elektrycznymi, posiłki, nadzieje na uwolnienie, forma zapłaty za pracę, polepszenie się warunków pracy (brak straży, swobodne przemieszczanie się); 005 ok. 1 min
Kwestia ewentualnego wyjazdu do Polski w 1945 roku, ślub, dwoje dzieci (syn i córka), wnuki, obecne losy swojej najbliższej rodziny, wizyty w Polsce; 005 ok. 7 min
fragmenty nagrania
udostępnianie transkrypcji
W celu udostępnienia transkrypcji nagrania prosimy o kontakt z Archiwum Ośrodka KARTA: ahm@karta.org.pl