Urodziła się 5 grudnia 1936 w osadzie Janowa Dolina (II RP), w województwie wołyńskim, utworzonej w latach 30. na potrzeby pracowników pobliskich kamieniołomów bazaltu. Ojciec pracował w kamieniołomie, później jako maszynista na kolei. Zginął, postrzelony w czasie masowego mordu dokonanego na Polakach z Janowej Doliny w 1943 roku. Po tym wydarzeniu Halina Kopacz, wraz z matką i siostrą, krewnymi oraz innymi pozostałymi przy życiu mieszkańcami osady, zostały przewiezione przez Niemców do pobliskiego Zdołbunowa. Halina Kopacz rozpoczęła edukację, początkowo, przez rok w szkole polskiej, później czeskiej, wreszcie – po opuszczeniu okolicznych terenów przez przedstawicieli tej mniejszości – rosyjskiej. W drugiej połowie lat 50. Halina Kopacz wyjechała na Litwę, do Grodna, gdzie jej ojczym pracował w cementowni, tam też poznała przyszłego męża. W latach 1955–62 przyszły na świat trzy córki: Irena, Regina i Wiktoria. Rodzina ostatecznie osiadła w Zdołbunowie, gdzie Halina Kopacz ukończyła wieczorową szkołę dla księgowych. Pracowała w kołchozie jako księgowa, następnie w pobliskiej fabryce plastiku.
opis nagrania
Streszczenie relacji z minutnikiem
Historia rodziców, którzy w latach 30. osiedlili się w Janowej Dolinie, mord w Janowej Dolinie 23.04.1943, dalsze losy rodziny, która przeniosła się do Zdołbunowa; 001 ok. 1 min
Religia katolicka w Zdołbunowie, sylwetka księdza Kaszuby, prześladowanie sprawujących kult religijny w okresie komunizmu (groźba zwolnienia z pracy za symbol krzyża na grobie matki); 001 ok. 5 min
Historia rodziny (wychowanie religijne dzieci i wnuków); 001 ok. 11 min
Janowa Dolina, wygląd osiedla, domów; 001 ok. 12 min
Powrót do wątku o mordzie w Janowej Dolinie, płomienie, znoszenie zwłok do wspólnego grobu przez Niemców następnego dnia, ich obojętność w czasie masakry Polaków; 001 ok. 14 min
Tragiczne losy innych członków rodziny zamieszkałych na Wołyniu w 1943 roku: śmierć dziewiętnastu osób, okrutne sposoby zadawania śmierci przez ukraińskich nacjonalistów, podziały narodowościowe prowadzące do rodzinnych tragedii; 001 ok. 16 min
Dalsza część opowieści o mordzie w Janowej Dolinie, pasywność Niemców, którzy z sąsiednich budynków obserwowali śmierć setek osób, przetransportowanie ocalałych do Kostopola; 001 ok. 25 min
Nowe życie w Zdołbunowie po wojnie, odgruzowywanie miasta po bombardowaniach, trudne warunki mieszkaniowe – kilkunastoosobowa rodzina w jednej izbie, szkoła, bombardowania; 002 ok. 1 min
Strach przed banderowcami na okolicznych terenach wiejskich, nocne wizyty UPA i konieczność ucieczki; 002 ok. 2 min
Wycofanie się Niemców i wkroczenie Armii Czerwonej, zachowanie żołnierzy, kradzieże wynikające z biedy, trudne warunki życia, aprowizacja; 002 ok. 7 min
Historia wymordowania Żydów ze Zdołbunowa, przypadek uratowania niemowlęcia przez miejscowych gospodarzy, relacja na temat usytuowania i organizacji getta w Zdołbunowie (na podstawie świadectwa osób trzecich); 002 ok. 17 min
Sytuacja finansowa rodziny po wojnie – dodatkowa praca matki jako praczki, obowiązki w zakresie utrzymania czystości ulic przez mieszkańców miasta (zarządzenia miejscowej administracji), wyżywienie; 002 ok. 23 min
Edukacja: z początku w polskiej, czeskiej, wreszcie radzieckiej szkole; wyjazd części rodziny, która legitymowała się czeskim pochodzeniem; 002 ok. 30 min
Życie religijne w okresie stalinowskim, koncentrujące się wokół postaci księdza Kaszuby, sekretne śluby w prywatnych domach, nabożeństwa; 002 ok. 32 min
Praca zawodowa i przejście na emeryturę; 002 ok. 1 min
Zniszczenia Zdołbunowa po bombardowaniach, odgruzowanie i odbudowa miasta, wygląd miejscowości przed II wojną światową, kościół i parafia przed wojną – zmiana przeznaczenia budynków kościelnych po 1958 r., walka o zwrot kościoła w latach 90., remont, pierwsze nabożeństwo, atmosfera pojednania z Ukraińcami; 002 ok. 2 min
Zmiany w mieście po II wojnie światowej, migracje do miasta z okolicznych wiosek; 03 ok. 23 min
Wycofywanie się wojsk niemieckich i wkroczenie Armii Czerwonej (w lutym 1944 r.) poprzedzone pojawieniem się partyzantki, ucieczka przed bombardowaniami, rekwizycje, przymusowe zakwaterowanie żołnierzy i funkcjonariuszy NKWD; 003 ok. 25 min
Praca w cementowni, wyjazd z ojczymem na Litwę, nauka w litewskiej szkole, poznanie męża, ślub i powrót do Zdołbunowa, spowodowany nostalgią za rodzinnymi stronami; 003 ok. 32:00 min
Wspomnienie dnia śmierci Stalina; 003 ok. 40 min
Historia rodziców, którzy w latach 30. osiedlili się w Janowej Dolinie, mord w Janowej Dolinie 23.04.1943, dalsze losy rodziny, która przeniosła się do Zdołbunowa; 001 ok. 1 min
Religia katolicka w Zdołbunowie, sylwetka księdza Kaszuby, prześladowanie sprawujących kult religijny w okresie komunizmu (groźba zwolnienia z pracy za symbol krzyża na grobie matki); 001 ok. 5 min
Historia rodziny (wychowanie religijne dzieci i wnuków); 001 ok. 11 min
Janowa Dolina, wygląd osiedla, domów; 001 ok. 12 min
Powrót do wątku o mordzie w Janowej Dolinie, płomienie, znoszenie zwłok do wspólnego grobu przez Niemców następnego dnia, ich obojętność w czasie masakry Polaków; 001 ok. 14 min
Tragiczne losy innych członków rodziny zamieszkałych na Wołyniu w 1943 roku: śmierć dziewiętnastu osób, okrutne sposoby zadawania śmierci przez ukraińskich nacjonalistów, podziały narodowościowe prowadzące do rodzinnych tragedii; 001 ok. 16 min
Dalsza część opowieści o mordzie w Janowej Dolinie, pasywność Niemców, którzy z sąsiednich budynków obserwowali śmierć setek osób, przetransportowanie ocalałych do Kostopola; 001 ok. 25 min
Nowe życie w Zdołbunowie po wojnie, odgruzowywanie miasta po bombardowaniach, trudne warunki mieszkaniowe – kilkunastoosobowa rodzina w jednej izbie, szkoła, bombardowania; 002 ok. 1 min
Strach przed banderowcami na okolicznych terenach wiejskich, nocne wizyty UPA i konieczność ucieczki; 002 ok. 2 min
Wycofanie się Niemców i wkroczenie Armii Czerwonej, zachowanie żołnierzy, kradzieże wynikające z biedy, trudne warunki życia, aprowizacja; 002 ok. 7 min
Historia wymordowania Żydów ze Zdołbunowa, przypadek uratowania niemowlęcia przez miejscowych gospodarzy, relacja na temat usytuowania i organizacji getta w Zdołbunowie (na podstawie świadectwa osób trzecich); 002 ok. 17 min
Sytuacja finansowa rodziny po wojnie – dodatkowa praca matki jako praczki, obowiązki w zakresie utrzymania czystości ulic przez mieszkańców miasta (zarządzenia miejscowej administracji), wyżywienie; 002 ok. 23 min
Edukacja: z początku w polskiej, czeskiej, wreszcie radzieckiej szkole; wyjazd części rodziny, która legitymowała się czeskim pochodzeniem; 002 ok. 30 min
Życie religijne w okresie stalinowskim, koncentrujące się wokół postaci księdza Kaszuby, sekretne śluby w prywatnych domach, nabożeństwa; 002 ok. 32 min
Praca zawodowa i przejście na emeryturę; 002 ok. 1 min
Zniszczenia Zdołbunowa po bombardowaniach, odgruzowanie i odbudowa miasta, wygląd miejscowości przed II wojną światową, kościół i parafia przed wojną – zmiana przeznaczenia budynków kościelnych po 1958 r., walka o zwrot kościoła w latach 90., remont, pierwsze nabożeństwo, atmosfera pojednania z Ukraińcami; 002 ok. 2 min
Zmiany w mieście po II wojnie światowej, migracje do miasta z okolicznych wiosek; 03 ok. 23 min
Wycofywanie się wojsk niemieckich i wkroczenie Armii Czerwonej (w lutym 1944 r.) poprzedzone pojawieniem się partyzantki, ucieczka przed bombardowaniami, rekwizycje, przymusowe zakwaterowanie żołnierzy i funkcjonariuszy NKWD; 003 ok. 25 min
Praca w cementowni, wyjazd z ojczymem na Litwę, nauka w litewskiej szkole, poznanie męża, ślub i powrót do Zdołbunowa, spowodowany nostalgią za rodzinnymi stronami; 003 ok. 32:00 min
Wspomnienie dnia śmierci Stalina; 003 ok. 40 min
fragmenty nagrania
udostępnianie transkrypcji
W celu udostępnienia transkrypcji nagrania prosimy o kontakt z Archiwum Ośrodka KARTA: [email protected]