Urodziła się 26 sierpnia 1927 we wsi Chorów (II RP). Miała czworo rodzeństwa – trzy siostry i młodszego brata. Rodzice pracowali na roli. W 1934 roku dom, prawdopodobnie podpalony, spłonął. Ukończyła pięć klas polskiej szkoły powszechnej, uczęszczała też na zbiórki harcerskie. W 1939 roku gdy wybuchła wojna, przerwała naukę. W 1942 roku rodzinna wieś została spalona przez UPA, a mieszkańcy wymordowani, zginęła siostra Apollonii Całko. Ocalała część rodziny, bojąc się dalszych ataków, przeniosła się do Zdołbunowa. Gdy wkrótce z powodu tyfusu zmarł ojciec, znaleźli się w nędzy, uzależnieni od pomocy ukraińskich sąsiadów i miejscowego oddziału Czerwonego Krzyża. Apollonia Całko podjęła pracę w stołówce kolejowej. Podjęła naukę w wieczorowej szkole rachunkowości. W 1945 roku, w wieku 18 lat, poznała przyszłego męża, który odbywał służbę w Armii Czerwonej. Zamieszkali na Białorusi, po 10 latach przeprowadzili się do Zdołbunowa z dwójką dzieci. Apolonia Całko do emerytury pracowała wraz z mężem w miejscowym kombinacie, produkującym wyroby z tworzyw sztucznych.
opis nagrania
Streszczenie relacji z minutnikiem
Pierwsze wspomnienia z dzieciństwa, dom rodzinny w wiosce Chorów w woj. Wołyńskim i jego spalenie (prawdopodobnie podpalenie) w Wielkanoc 1934 roku, mozolna odbudowa dobytku; 001 ok. 1 min
Dalsze losy rodziny: siostry zamordowanej wraz z dwojgiem dzieci przez banderowców w 1942 roku, wyjazd starszej siostry po wojnie do Polski i odwiedziny u niej, małżeństwo Apollonii Całko i jej pobyt na Białorusi, zakup ziemi w Zdołbunowie i powrót na Ukrainę; 001 ok. 6 min
Małżeństwo rodziców, historia matki Nagrywanej, która, oddzielona od męża w czasie kształtowania się granic II RP w 1920 roku, czyniła starania, by połączyć się z rodziną w Polsce; 001 ok. 13 min
Polska szkoła powszechna w latach 30. W Chorowie w woj. wołyńskim, wiersze na cześć Piłsudskiego, deklamowane po jego śmierci; 001 ok. 15 min
Wygląd miasteczka Zdołbunów przed II wojną światową, zmiany w czasie trwania działań zbrojnych, zniszczenia poczynione przez bombardowania; 001 ok. 17 min
Żydowscy mieszkańcy Zdołbunowa przed wojną, ich rozstrzelanie przez Niemców, pomoc ojca Nagrywanej uciekinierowi w wyjeździe poza zabudowania miejskie; 002 ok. 1 min
Wybuch wojny w 1939 roku i trudna sytuacja aprowizacyjna po śmierci na tyfus ojca Apollonii Całko, przeprowadzka do Zdołbunowa i wsparcie udzielone przez ukraińskiego sąsiada; 002 ok. 4 min
Wojna niemiecko-radziecka i pierwszy kontakt z żołnierzami Wehrmachtu w lecie 1941 roku, nieświadomość mieszkańców Kurowa na temat sytuacji na froncie 002 ok. 6 min
1942 rok i początek zbrodni UPA dokonanych na Polakach – okolice Zdołbunowa. Spalenie wioski Kurów i wymordowanie ich mieszkańców obserwowane przez Nagrywaną z ukrycia, decyzja o przeniesieniu się do Zdołbunowa z nadzieją na przeżycie rzezi, śmierć siostry i jej dwojga dzieci 002 ok.7 min
Śmierć ojca i nędza rodziny, trudna sytuacja aprowizacyjna w czasie okupacji niemieckiej i po przyjściu Sowietów, żywość na kartki, wrogie stosunki polsko-ukraińskie po wojnie; 002 ok. 18 min
Polska szkoła przed II wojną światową w wiosce Kury, program szkolny, harcerstwo, relacje z dziećmi ukraińskimi i lekcje religii; 002 ok. 29 min
Małżeństwo i wyjazd z mężem na Białoruś, praca zawodowa, powrót w rodzinne strony ponad trzydziestoletni staż pracy w kombinacie, produkującym tworzywa sztuczne w Zdołbunowie; 002 ok. 34 min
Śmierć matki w 1953 roku, stypa; 002 ok. 40 min
Pierwsze wspomnienia z dzieciństwa, dom rodzinny w wiosce Chorów w woj. Wołyńskim i jego spalenie (prawdopodobnie podpalenie) w Wielkanoc 1934 roku, mozolna odbudowa dobytku; 001 ok. 1 min
Dalsze losy rodziny: siostry zamordowanej wraz z dwojgiem dzieci przez banderowców w 1942 roku, wyjazd starszej siostry po wojnie do Polski i odwiedziny u niej, małżeństwo Apollonii Całko i jej pobyt na Białorusi, zakup ziemi w Zdołbunowie i powrót na Ukrainę; 001 ok. 6 min
Małżeństwo rodziców, historia matki Nagrywanej, która, oddzielona od męża w czasie kształtowania się granic II RP w 1920 roku, czyniła starania, by połączyć się z rodziną w Polsce; 001 ok. 13 min
Polska szkoła powszechna w latach 30. W Chorowie w woj. wołyńskim, wiersze na cześć Piłsudskiego, deklamowane po jego śmierci; 001 ok. 15 min
Wygląd miasteczka Zdołbunów przed II wojną światową, zmiany w czasie trwania działań zbrojnych, zniszczenia poczynione przez bombardowania; 001 ok. 17 min
Żydowscy mieszkańcy Zdołbunowa przed wojną, ich rozstrzelanie przez Niemców, pomoc ojca Nagrywanej uciekinierowi w wyjeździe poza zabudowania miejskie; 002 ok. 1 min
Wybuch wojny w 1939 roku i trudna sytuacja aprowizacyjna po śmierci na tyfus ojca Apollonii Całko, przeprowadzka do Zdołbunowa i wsparcie udzielone przez ukraińskiego sąsiada; 002 ok. 4 min
Wojna niemiecko-radziecka i pierwszy kontakt z żołnierzami Wehrmachtu w lecie 1941 roku, nieświadomość mieszkańców Kurowa na temat sytuacji na froncie 002 ok. 6 min
1942 rok i początek zbrodni UPA dokonanych na Polakach – okolice Zdołbunowa. Spalenie wioski Kurów i wymordowanie ich mieszkańców obserwowane przez Nagrywaną z ukrycia, decyzja o przeniesieniu się do Zdołbunowa z nadzieją na przeżycie rzezi, śmierć siostry i jej dwojga dzieci 002 ok.7 min
Śmierć ojca i nędza rodziny, trudna sytuacja aprowizacyjna w czasie okupacji niemieckiej i po przyjściu Sowietów, żywość na kartki, wrogie stosunki polsko-ukraińskie po wojnie; 002 ok. 18 min
Polska szkoła przed II wojną światową w wiosce Kury, program szkolny, harcerstwo, relacje z dziećmi ukraińskimi i lekcje religii; 002 ok. 29 min
Małżeństwo i wyjazd z mężem na Białoruś, praca zawodowa, powrót w rodzinne strony ponad trzydziestoletni staż pracy w kombinacie, produkującym tworzywa sztuczne w Zdołbunowie; 002 ok. 34 min
Śmierć matki w 1953 roku, stypa; 002 ok. 40 min
fragmenty nagrania
udostępnianie transkrypcji
W celu udostępnienia transkrypcji nagrania prosimy o kontakt z Archiwum Ośrodka KARTA: [email protected]