Urodziła się 26 listopada 1935 we wsi Granica koło Wilna. Wanda Wołkanowska ukończyła cztery klasy szkoły podstawowej w wiejskiej szkole w Rowach, gdzie nauka odbywała się w języku polskim. Po zakończeniu wojny mieszkańcy wsi Granica stawiali opór przed wstąpieniem do tworzących się kołchozów. 15 sierpnia 1957 roku Wanda Tomaszewicz wyszła za mąż za Stanisława Wołkanowskiego ze wsi Gudele pod Wilnem. Zamieszkała w Gudelach. Po roku urodziła jej się córka Danuta, a osiem lat później syn Tadeusz. Dzieci uczęszczały do polskiej szkoły w Wilnie. Wanda Wołkanowska pracowała w sowchozie znajdującym się we wsi. Po kilku latach zrezygnowała jednak z pracy na rzecz prowadzenia domu i wychowywania dzieci. Zajmowała się uprawą i sprzedażą roślin.
opis nagrania
Streszczenie relacji z minutnikiem
Najwcześniejsze wspomnienia z dzieciństwa (początek II wojny światowej, powrót ojca z Katynia (zwolniono go, jako że nie był z rodziny inteligenckiej, ukrywanie się przez kilka lat przed Niemcami i przed Rosjanami w domach i schronach); 001 ok. 1 min
Powojnie (bezprawie, aresztowanie ojca po wojnie za to, że nie chciał wstąpić do kołchozu); 001 ok. 10 min
Świętowanie, czas wolny (świętowanie w czasie wojny w gronie sześciu rodzin ze wsi, śpiewanie piosenek, chodzenie do kościoła, potajemne nauczanie religii, czytanie książek w domu); 001 ok. 11 min
Szkoła (ukończenie czterech klas wiejskiej szkoły podstawowej w czasie II wojny światowej, brak książek, kupowanie książek za ziemniaki i zboże, zaklejanie portretów polskich bohaterów w podręcznikach szkolnych za czasów okupacji rosyjskiej, dwustronne portrety bohaterów w szkole, potajemne nauczanie religii, płacenie nauczycielem żywnością); 001 ok. 16 min
Powojnie (bezprawie, obławy, chowanie się mężczyzn, pełnienie warty przez kobiety i dzieci, tworzenie kryjówek w lasach, partyzantka, opowieść ojca o Katyniu); 001 ok. 26 min
Opowieść o polskim oficerze z roku 1918-1919 (opowieść wujka Wandy Wołkanowskiej o Polaku, którego Białorusini chcieli spalić żywcem); 001 ok. 33 min
Praca kobiet i dzieci w czasie wojny (praca w gospodarstwie, sprzedawanie towarów bezpośrednio Żydom lub na bazarach); 001 ok. 39 min
Żydzi (relacje polsko-żydowskie, prace wykonywane przez Żydów, strach przed ukrywaniem Żydów w czasie wojny – przenocowanie jednej Żydówki w domu Tomaszewiczów); 002 ok. 1 min
Litwini (relacje polsko-litewskie w czasie wojny, złe traktowanie Polaków za czasów niemieckich, większa dyscyplina Litwinów za okupacji rosyjskiej, pędzenie Żydów przez Litwinów i Niemców w Wilnie, podział miejscowości na polskie i litewskie – mało Litwinów na Wileńszczyźnie, opis pędzenia Żydów do Ponar); 002 ok. 7 min
Ponary (pędzenie Żydów na miejsce zagłady, wzbogacanie się na Żydach, noszenie jedzenia dla Żydów, uroczystość odsłonięcia krzyża w Ponarach); 002 ok. 12 min
Życie po wojnie (bieda, względny dostatek na wsi i głód w mieście, wygląd Wilna po wojnie); 002 ok. 14 min
Młodzież po wojnie (przymusowa praca w kołchozie, brak innej pracy, kołchozy w okolicach wsi Gudele, radzenie sobie za pomocą tzw. „znajomości”, propaganda sowiecka – śpiewanie wesołych pieśni o życiu w kołchozach) 002 ok. 20 min
Mąż (zabawy taneczne młodzieży, pośpiewanki, ślub cywilny, ślub kościelny, wesele); 002 ok. 31 min
Święta (obrzędy wielkanocne, posty, adwent, chodzenie „w Alleluja”, nauka tańca przez dzieci i młodzież); 003 ok. 1 min
Relacje damsko-męskie (potańcówki, jeżdżenie w swaty, ustalanie posagu, mieszkanie młodej pary w domu młodego); 003 ok. 10 min
Wieś Gudele po wojnie (bogate sowchozy, uprawa roli, hodowla bydła, budownictwo); 003 ok. 19 min
Stosunki polsko-rosyjskie i polsko-litewskie w ZSRR (dobre relacje polsko-litewskie z powodu ucisku mniejszości narodowych przez władze ZSRR, dobra znajomość języka rosyjskiego, niechęć wstępowania Polaków do Partii); 002 ok. 23 min
Życie w ZSRR (obowiązkowe pochody 1 majowe, niemożność obchodzenia świąt religijnych w tygodniu, zamykanie kościołów, namawianie do oddawania dzieci do szkół rosyjskich); 004 ok. 1 min
Odzyskanie przez Litwę niepodległości (wielkie nadzieje, odsłonięcie pomnika w Krawczunach i organizacja całego święta, domowe spotkania Związku Polaków na Litwie, problem ze znalezieniem pracy przez Polaków, historia zbudowania pomnika w Krawczunach: zbieranie datków, praca społeczna); 004 ok. 13 min
Życie towarzyskie (śpiewanie piosenek, granie na instrumentach, dobre relacje sąsiedzkie, spędzanie wolnego czasu w dniu dzisiejszym, zabawy z wnukami, ogląda telewizji Polonia); 004 ok. 22 min
Najwcześniejsze wspomnienia z dzieciństwa (początek II wojny światowej, powrót ojca z Katynia (zwolniono go, jako że nie był z rodziny inteligenckiej, ukrywanie się przez kilka lat przed Niemcami i przed Rosjanami w domach i schronach); 001 ok. 1 min
Powojnie (bezprawie, aresztowanie ojca po wojnie za to, że nie chciał wstąpić do kołchozu); 001 ok. 10 min
Świętowanie, czas wolny (świętowanie w czasie wojny w gronie sześciu rodzin ze wsi, śpiewanie piosenek, chodzenie do kościoła, potajemne nauczanie religii, czytanie książek w domu); 001 ok. 11 min
Szkoła (ukończenie czterech klas wiejskiej szkoły podstawowej w czasie II wojny światowej, brak książek, kupowanie książek za ziemniaki i zboże, zaklejanie portretów polskich bohaterów w podręcznikach szkolnych za czasów okupacji rosyjskiej, dwustronne portrety bohaterów w szkole, potajemne nauczanie religii, płacenie nauczycielem żywnością); 001 ok. 16 min
Powojnie (bezprawie, obławy, chowanie się mężczyzn, pełnienie warty przez kobiety i dzieci, tworzenie kryjówek w lasach, partyzantka, opowieść ojca o Katyniu); 001 ok. 26 min
Opowieść o polskim oficerze z roku 1918-1919 (opowieść wujka Wandy Wołkanowskiej o Polaku, którego Białorusini chcieli spalić żywcem); 001 ok. 33 min
Praca kobiet i dzieci w czasie wojny (praca w gospodarstwie, sprzedawanie towarów bezpośrednio Żydom lub na bazarach); 001 ok. 39 min
Żydzi (relacje polsko-żydowskie, prace wykonywane przez Żydów, strach przed ukrywaniem Żydów w czasie wojny – przenocowanie jednej Żydówki w domu Tomaszewiczów); 002 ok. 1 min
Litwini (relacje polsko-litewskie w czasie wojny, złe traktowanie Polaków za czasów niemieckich, większa dyscyplina Litwinów za okupacji rosyjskiej, pędzenie Żydów przez Litwinów i Niemców w Wilnie, podział miejscowości na polskie i litewskie – mało Litwinów na Wileńszczyźnie, opis pędzenia Żydów do Ponar); 002 ok. 7 min
Ponary (pędzenie Żydów na miejsce zagłady, wzbogacanie się na Żydach, noszenie jedzenia dla Żydów, uroczystość odsłonięcia krzyża w Ponarach); 002 ok. 12 min
Życie po wojnie (bieda, względny dostatek na wsi i głód w mieście, wygląd Wilna po wojnie); 002 ok. 14 min
Młodzież po wojnie (przymusowa praca w kołchozie, brak innej pracy, kołchozy w okolicach wsi Gudele, radzenie sobie za pomocą tzw. „znajomości”, propaganda sowiecka – śpiewanie wesołych pieśni o życiu w kołchozach) 002 ok. 20 min
Mąż (zabawy taneczne młodzieży, pośpiewanki, ślub cywilny, ślub kościelny, wesele); 002 ok. 31 min
Święta (obrzędy wielkanocne, posty, adwent, chodzenie „w Alleluja”, nauka tańca przez dzieci i młodzież); 003 ok. 1 min
Relacje damsko-męskie (potańcówki, jeżdżenie w swaty, ustalanie posagu, mieszkanie młodej pary w domu młodego); 003 ok. 10 min
Wieś Gudele po wojnie (bogate sowchozy, uprawa roli, hodowla bydła, budownictwo); 003 ok. 19 min
Stosunki polsko-rosyjskie i polsko-litewskie w ZSRR (dobre relacje polsko-litewskie z powodu ucisku mniejszości narodowych przez władze ZSRR, dobra znajomość języka rosyjskiego, niechęć wstępowania Polaków do Partii); 002 ok. 23 min
Życie w ZSRR (obowiązkowe pochody 1 majowe, niemożność obchodzenia świąt religijnych w tygodniu, zamykanie kościołów, namawianie do oddawania dzieci do szkół rosyjskich); 004 ok. 1 min
Odzyskanie przez Litwę niepodległości (wielkie nadzieje, odsłonięcie pomnika w Krawczunach i organizacja całego święta, domowe spotkania Związku Polaków na Litwie, problem ze znalezieniem pracy przez Polaków, historia zbudowania pomnika w Krawczunach: zbieranie datków, praca społeczna); 004 ok. 13 min
Życie towarzyskie (śpiewanie piosenek, granie na instrumentach, dobre relacje sąsiedzkie, spędzanie wolnego czasu w dniu dzisiejszym, zabawy z wnukami, ogląda telewizji Polonia); 004 ok. 22 min
udostępnianie transkrypcji
W celu udostępnienia transkrypcji nagrania prosimy o kontakt z Archiwum Ośrodka KARTA: ahm@karta.org.pl