Urodziła się 11 kwietnia 1912 w Humaniu (Rosja), gdzie rozpoczęła edukację. W 1921 roku, po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej, rodzina Sandeckich przez „zieloną granicę” przeszła na terytorium Polski. Początkowo zamieszkali w Warszawie. Tam Irena Sandecka ukończyła dwie klasy pensji. Na zaproszenie wizytatora Liceum Krzemienieckiego przenieśli się do Krzemieńca, gdzie matka, Maria Sandecka, znalazła zatrudnienie jako przełożona internatu żeńskiego. W Krzemieńcu Irena Sandecka kontynuowała naukę w Gimnazjum im. Tadeusza Czackiego, a następnie w Seminarium Nauczycielskim im. Hugona Kołłątaja. W latach 1930–36 studiowała pedagogikę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po studiach pracowała jako nauczycielka w szkołach podstawowych w Równem, Krzemieńcu i Sosnowcu. Wybuch II wojny światowej zastał ją w Belgii, gdzie prowadziła półkolonie dla dzieci polskich robotników. Okrężną drogą dostała się do Lwowa. Tam zgłosiła się do Przysposobienia Wojskowego Kobiet, a następnie pracowała jako pielęgniarka. Po wkroczeniu Sowietów do Lwowa wyjechała do Krzemieńca. Do połowy 1941 roku pracowała jako sekretarka Szkoły Leśnej w Białokrynicy. Podczas okupacji niemieckiej znalazła zatrudnienie w Krzemieńcu w charakterze maszynistki w niemieckim biurze. W tym czasie pomagała Polakom uciekającym przed mordami dokonywanymi przez ukraińskich nacjonalistów na Wołyniu. Od 1943 roku pracowała jako laborantka w miejscowym szpitalu. Tę pracę kontynuowała także po wojnie. W 1944 roku została aresztowana przez lwowskie NKWD i przetrzymywana przez trzy i pół miesiąca w Krzemieńcu i Zbarażu. Jako jedna z nielicznych osób narodowości polskiej mieszkających w Krzemieńcu nie zdecydowała się na wyjazd repatriacyjny do powojennej Polski. Od tego czasu aż po lata 90. aktywnie przyczyniała się do zachowania polskości w Krzemieńcu: udzielała się w miejscowym kościele parafialnym p.w. św. Stanisława, organizując chór oraz pełniąc przez 30 lat funkcję organistki. Prowadziła także tajne nauczanie (m.in. religii i języka polskiego) dzieci z małżeństw polsko-ukraińskich. Po 1991 roku zajmowała się również przygotowywaniem kandydatów na studia stypendialne w Polsce. Należała do współzałożycieli Towarzystwa Odrodzenia Kultury Polskiej im. Juliusza Słowackiego. Zmarła 25 marca 2010 w Krzemieńcu.
opis nagrania
Streszczenie relacji z minutnikiem
Ślady po Juliuszu Słowackim w Krzemieńcu; 001 ok. 1 min
Dzieciństwo w Humaniu i przejście przez „zieloną granicę” do II RP; 001 ok. 3 min
Przyjazd z Warszawy do pracy w Liceum Krzemienieckim; 001 ok. 6 min
Liceum Krzemienieckie w XIX wieku; 001 ok. 8 min
Odnowione Liceum Krzemienieckie po 1920 roku i głód; 001 ok. 10 min
Rosyjski oficer Sienka i wkroczenie Sowietów; 001 ok. 12 min
Kolega Tkaczuk – komunista i dyrektor Zaremba; 001 ok. 15 min
Przypadkowa zamiana walizek i powrót do Krzemieńca; 001 ok. 17 min
Wyjazd harcerski do Belgii i powrót do walczącej Polski; 001 ok. 19 min
Brak wyższego wykształcenia wśród powojennych Polaków i decyzja o pozostaniu w Krzemieńcu; 001 ok. 21 min
Współczesne problemy polityczne; 001 ok. 23 min
Praca laborantki w powojennym Krzemieńcu i opowieść o wyjeździe z Humania w 1921 roku; 002 ok. 1 min
Przyjazd Komisji Hoovera z Warszawy do Krzemienica w sprawie braku jedzenia i różnice w przedwojennej i współczesnej mentalności; 002 ok. 3 min
Polacy w Krzemieńcu (w przeszłości i teraźniejszości); 002 ok. 6 min
Edukacja w szkole powszechnej i gimnazjum (szkoła w Humaniu, pobyt w Warszawie, wyjazd do Krzemieńca); 003 ok. 1 min
Opowieść o domu Wilibalda Bessera w Krzemieńcu w czasach powojennych (własność Ireny Sandeckiej, walka z grzybem, sposoby walki z grzybem); 003 ok. 4 min
Dwie matury w Krzemieńcu i opowieść o dyrektorze Zarembie; 003 ok. 12 min
Opowieść o wydłubaniu oczu portretowi Stalina w czasie okupacji sowieckiej i możliwych konsekwencjach tego czynu; 003 ok. 15 min
Studia pedagogiczne w Krakowie; 003 ok. 17 min
Przedwojenne wymeldowanie z Krzemieńca; 003 ok. 20 min
Początek wojny (pobyt w Belgii, powrót do Polski, wiara w zwycięstwo nad Niemcami); 003 ok. 23 min
Refleksje na temat współczesnej polityki polskiej i opowieść o pogrzebie Piłsudskiego oraz jego polityce; 003 ok. 28 min
Praca nauczycielki w szkołach powszechnych w Równem, Krzemieńcu i w Sosnowcu; 004 ok. 1 min
Prowadzenie półkolonii dla polskich dzieci w Belgii i powrót do Polski w 1939 roku; 004 ok. 3 min
Służba w Przysposobieniu Wojskowym Kobiet we Lwowie w 1939 roku; 004 ok. 5 min
Początek wojny we Lwowie (koniec pracy w PWK i praca pielęgniarki we Lwowie); 004 ok. 9 min
Praca w Szkole Rolniczej w Białokrynicy w czasie okupacji sowieckiej i daty śmierci rodziców Ireny Sandeckiej; 004 ok. 15 min
Opowieść o starszym bracie Jerzym (talent muzyczny, praca w warszawskim teatrze Baj, amputacja ręki, udział w Powstaniu Warszawskim i pobyt w obozie koncentracyjnym); 004 ok. 18 min
Opowieść o lotnictwie w Krzemieńcu; 005 ok. 1 min
Jazda na nartach w przedwojennym Krzemieńcu; 005 ok. 5 min
Spędzanie lata w przedwojennym Krzemieńcu (spływy kajakowe Ikwą); 005 ok. 8 min
Internaty dla uczniów Liceum Krzemienieckiego oraz harcerstwo i zuchy w Krzemieńcu; 005 ok. 11 min
Problem Mszy św. w języku polskim w Krzemieńcu w latach 90.; 006 ok. 1 min
Karta Polaka wśród mieszkańców Krzemieńca; 006 ok. 7 min
Działalność parafian w Krzemieńcu pod nieobecność księdza w czasach sowieckich (działalność parafialnej „dziesiątki”, przygotowywanie kandydatów na studia w Polsce, nauka religii dla miejscowych dzieci); 006 ok. 9 min
Przedwojenne wakacje z Akademickim Związkiem Morskim z Krakowa (pobyt w Jastarni i nad Naroczą, śmiertelny wypadek); 006 ok. 16 min
Ślady po Juliuszu Słowackim w Krzemieńcu; 001 ok. 1 min
Dzieciństwo w Humaniu i przejście przez „zieloną granicę” do II RP; 001 ok. 3 min
Przyjazd z Warszawy do pracy w Liceum Krzemienieckim; 001 ok. 6 min
Liceum Krzemienieckie w XIX wieku; 001 ok. 8 min
Odnowione Liceum Krzemienieckie po 1920 roku i głód; 001 ok. 10 min
Rosyjski oficer Sienka i wkroczenie Sowietów; 001 ok. 12 min
Kolega Tkaczuk – komunista i dyrektor Zaremba; 001 ok. 15 min
Przypadkowa zamiana walizek i powrót do Krzemieńca; 001 ok. 17 min
Wyjazd harcerski do Belgii i powrót do walczącej Polski; 001 ok. 19 min
Brak wyższego wykształcenia wśród powojennych Polaków i decyzja o pozostaniu w Krzemieńcu; 001 ok. 21 min
Współczesne problemy polityczne; 001 ok. 23 min
Praca laborantki w powojennym Krzemieńcu i opowieść o wyjeździe z Humania w 1921 roku; 002 ok. 1 min
Przyjazd Komisji Hoovera z Warszawy do Krzemienica w sprawie braku jedzenia i różnice w przedwojennej i współczesnej mentalności; 002 ok. 3 min
Polacy w Krzemieńcu (w przeszłości i teraźniejszości); 002 ok. 6 min
Edukacja w szkole powszechnej i gimnazjum (szkoła w Humaniu, pobyt w Warszawie, wyjazd do Krzemieńca); 003 ok. 1 min
Opowieść o domu Wilibalda Bessera w Krzemieńcu w czasach powojennych (własność Ireny Sandeckiej, walka z grzybem, sposoby walki z grzybem); 003 ok. 4 min
Dwie matury w Krzemieńcu i opowieść o dyrektorze Zarembie; 003 ok. 12 min
Opowieść o wydłubaniu oczu portretowi Stalina w czasie okupacji sowieckiej i możliwych konsekwencjach tego czynu; 003 ok. 15 min
Studia pedagogiczne w Krakowie; 003 ok. 17 min
Przedwojenne wymeldowanie z Krzemieńca; 003 ok. 20 min
Początek wojny (pobyt w Belgii, powrót do Polski, wiara w zwycięstwo nad Niemcami); 003 ok. 23 min
Refleksje na temat współczesnej polityki polskiej i opowieść o pogrzebie Piłsudskiego oraz jego polityce; 003 ok. 28 min
Praca nauczycielki w szkołach powszechnych w Równem, Krzemieńcu i w Sosnowcu; 004 ok. 1 min
Prowadzenie półkolonii dla polskich dzieci w Belgii i powrót do Polski w 1939 roku; 004 ok. 3 min
Służba w Przysposobieniu Wojskowym Kobiet we Lwowie w 1939 roku; 004 ok. 5 min
Początek wojny we Lwowie (koniec pracy w PWK i praca pielęgniarki we Lwowie); 004 ok. 9 min
Praca w Szkole Rolniczej w Białokrynicy w czasie okupacji sowieckiej i daty śmierci rodziców Ireny Sandeckiej; 004 ok. 15 min
Opowieść o starszym bracie Jerzym (talent muzyczny, praca w warszawskim teatrze Baj, amputacja ręki, udział w Powstaniu Warszawskim i pobyt w obozie koncentracyjnym); 004 ok. 18 min
Opowieść o lotnictwie w Krzemieńcu; 005 ok. 1 min
Jazda na nartach w przedwojennym Krzemieńcu; 005 ok. 5 min
Spędzanie lata w przedwojennym Krzemieńcu (spływy kajakowe Ikwą); 005 ok. 8 min
Internaty dla uczniów Liceum Krzemienieckiego oraz harcerstwo i zuchy w Krzemieńcu; 005 ok. 11 min
Problem Mszy św. w języku polskim w Krzemieńcu w latach 90.; 006 ok. 1 min
Karta Polaka wśród mieszkańców Krzemieńca; 006 ok. 7 min
Działalność parafian w Krzemieńcu pod nieobecność księdza w czasach sowieckich (działalność parafialnej „dziesiątki”, przygotowywanie kandydatów na studia w Polsce, nauka religii dla miejscowych dzieci); 006 ok. 9 min
Przedwojenne wakacje z Akademickim Związkiem Morskim z Krakowa (pobyt w Jastarni i nad Naroczą, śmiertelny wypadek); 006 ok. 16 min
fragmenty nagrania
udostępnianie transkrypcji
W celu udostępnienia transkrypcji nagrania prosimy o kontakt z Archiwum Ośrodka KARTA: ahm@karta.org.pl