Polacy na Wschodzie

Streszczenie relacji z minutnikiem

[00:00:00, 01] AHM_PnW_1410_01_Jaciuk_Józefa
Przedstawienie się, podanie miejsca urodzenia i miejsca ochrzczenia (w kaplicy w Kopyczyńcach); podanie imion i nazwisk rodziców i dziadków; wspólne zamieszkiwanie z rodzicami i dziadkami w gliniance krytej strzechą; wspomnienie zakupu ziemi przez dziadka; wybudowanie stodoły w gospodarstwie;

[00:05:00, 01]
Rozbudowanie gospodarstwa; wybuch II wojny światowej; napaści i mordy popełniane przez Ukraińców na miejscowych Polakach po wybuchu wojny (zamordowanie całej rodziny Wandy – szkolnej koleżanki Józefy Jaciuk); zorganizowanie przez brata matki – Jakuba Czerkiesa – ucieczki całej rodziny z rodzinnej wsi do Tarnopola w obawie przed ukraińskimi napadami;

[00:10:00, 01]
Przedostanie się rodziny wraz z wujem do Tarnopola, a następnie do położonego za miastem gospodarstwa prowadzonego przez dziadka Czerkiesa – ojca matki; wywiezienie na Syberię matki, ojca, dziadka i stryja z rodziną w lutym 1940 roku; wychowywanie się Józefy w domu dziadka i babci na wsi pod Tarnopolem;

[00:15:00, 01]
Walki niemiecko-sowieckie we wsi i spalenie zabudowań gospodarczych dziadków w 1941 roku; zajęcie i zniszczenie kościoła przez wojsko niemieckie; podjęcie przez Polaków próby odzyskania kościoła po latach; zdjęcie krzyża z kościoła przez człowieka podstawionego przez władze sowieckie i urządzenie tam domu towarowego;

[00:20:00, 01]
Uratowanie przez Józefę drzewa w sadzie dziadka przed ścięciem przez żołnierzy sowieckich; zamieszkanie w domu wybudowanym przez dziadka w Tarnopolu; poślubienie Ukraińca; wyjazd Józefy z mężem i półtorarocznym synkiem do Polski w odwiedziny do matki po 17 latach rozłąki; poznanie młodszej o 14 lat przyrodniej siostry;

[00:25:00, 01]
Rozstanie Józefy z mężem; samotne wychowywanie dwóch synów (kształcenie synów we Lwowie, wynajmowanie pokoi dla lokatorów dla podreperowania domowego budżetu); powrót byłego męża do Tarnopola iśmierć męża; szanowanie w rodzinie Józefy zarówno wyznania katolickiego jak i prawosławnego; obchodzenie świąt katolickich i ukraińskich; komunikowanie się w języku polskim i ukraińskim; pielęgnowanie znajomości języka polskiego; problemy z dotarciem do znajdującego się daleko kościoła; odwiedzanie kościoła we Lwowie przy okazji wizyt u swoich synów; uprawianie domowego ogródka;

[00:30:00, 01]
Zadowolenie Józefy Jaciuk z urodzaju pomidorów; losy przyrodniej siostry mieszkającej w Polsce; refleksja na temat wyznań religijnych;

[00:35:00, 01]
Wspomnienie dziadka; refleksja na temat stanu zdrowia i pomocy uzyskiwanej od synów; podanie wieku synów Józefy;

[00:00:00] AHM_PnW_1410_Jaciuk_Józefa_02
Podanie przez Józefę Jaciuk jej miejsca urodzenia (wieś Drahomaniwka koło miasta Kopyczyńce); rodzina dziadka ze strony ojca, miejsce urodzenia ojca; kupienie żyznej ziemi przez dziadka za pieniądze zarobione w Ameryce; pokazywanie rodzinnych zdjęć;

[00:05:00, 02]
Narodowości zamieszkujące rodzinną wieś Józefy Jaciuk (większość polskich rodzin, pojedyncze ukraińskie); relacje między Polakami i Ukraińcami przed 1939 rokiem, popsucie się stosunków w okresie starań Ukraińców o samodzielność; pokazywanie zdjęć rodzinnych;

[00:00:00] AHM_PnW_1410_Jaciuk_Józefa_03
Prześladowanie Polaków przez Ukraińców przed wejściem Sowietów w 1939 roku; ukrywanie schronienie się Józefy z rodziną u dziadka Ukraińca w Gajach pod Tarnopolem, zabranie rodziców oraz innych członków rodziny i wywiezienie ich na Syberię; wcielenie ojca do wojska; zniszczenie domu rodzinnego Józefy;

[00:05:00, 03]
Odwiedzenie w wieku 17 lat rodzinnej miejscowości; skontaktowanie się z rodziną Czajki; wspomnienie z pobytu u wujka podczas świąt Bożego Narodzenia (spanie na nagrzanym piecu, błaganie dziecka o mleko dla zaspokojenia głodu, brak reakcji ze strony teściowej wujka, Ukrainki);

[00:10:00, 03
Nieporozumienia językowe w relacjach polsko-ukraińskich, niechęć Ukraińców do Polaków, zmuszanie do komunikacji w języku ukraińskim; edukacja Józefy Jaciuk; znajomość języka polskiego, ukraińskiego i rosyjskiego; zamiłowanie do czytania książek; podanie imion dzieci dziadka Czerkiesa, rodzeństwo matki;

[00:15:00, 03]
Okoliczności zamążpójścia 16-letniej matki Józefy Jaciuk za Polaka z okolic Krakowa; podanie roku urodzenia rodziców i wujków;

[00:20:00, 03]
Mordowanie Polaków przez Ukraińców latem 1939 roku; wyciszenie sytuacji po rozpoczęciu okupacji sowieckiej we wrześniu 1939 roku, witanie wjeżdżających Rosjan; wywożenie Polaków i Ukraińców na Syberię;

[00:25:00, 03]
Przedstawianie się Józefy bez używania imienia ojca; zatrudnienie się w zawodzie ślusarza w fabryce lamp; uciążliwości związane ze zdobyciem dokumentów niezbędnych do wyjazdu do Polski w odwiedziny do matki i siostry; produkowanie bimbru;

[00:30:00, 03]
Uprawa własnej działki; pobyt bliskich na Syberii i repatriacja do Polski w 1947 roku; urodzenie się siostry Zosi w 1943 roku; wcielenie ojca do armii sowieckiej; osiedlenie się matki z małą Zosią w okolicach Jeleniej Góry; trudności z wyjazdem do matki do Polski; pierwsza wizyta u matki w Polsce;

[00:35:00, 03]
Rozterki w kwestii pozostania na stałe w Polsce; obecne relacje rodzinne; kłopoty zdrowotne, utrudniające wyjazdy do Polski; zajmowanie się uprawianiem pomidorów na balkonie;

[00:00:00] AHM_PnW_1410_Jaciuk_Józefa_04
Obowiązkowe kontyngenty w czasie okupacji niemieckiej (kolczykowanie zwierząt hodowlanych, oddawanie zboża, ukrywanie żywności przed okupantem);

[00:05:00, 04]
Zdarzenie z zabieraniem przez Niemca gęsi; zmuszanie mieszkańców do kopania okopów łączących wieś z Tarnopolem; budowanie kryjówek i bunkra dla Niemców;

[00:10:00, 04]
Wspomnienie zimowej aury w kwietniu 1945 roku; walki między Niemcami i nacierającymi Rosjanami; zajęcie części mieszkania przez Rosjan; częstowanie żołnierza świeżo upieczonym chlebem i nauczenie go sposobu przeżegnania się i dziękowania Bogu za chleb; wspomnienie czasów głodu na Ukrainie;

[00:15:00, 04]
Roznoszenie mleka i sprzedawanie go sąsiadom i mieszkańcom miasta (przypadki śmierci głodowej); przyrządzanie jedzenia z jajek w proszku z prowiantu od żołnierzy radzieckich;

[00:20:00, 04]
Przechowywanie Żydów przez ciocię mieszkającą w mieście; utworzenie przez Niemców getta w centrum Tarnopola; listy osób przeznaczonych do wywozu na roboty do Niemiec; uratowanie Józefy Jaciuk przed wywiezieniem na roboty dzięki sfałszowaniu roku urodzenia; zabranie dobytku dziadkom w czasach tworzenia kołchozu; wyleczenie kulawego niemieckiego konia przez dziadka – kowala z zawodu;

[00:25:00, 04]
Spalenie stodoły dziadka w trakcie walk i przechodzenia frontu wiosną 1945 rok; ratowanie z pogorzeliska ukrytego zboża i szukanie zwierząt hodowlanych; znalezienie składu niemieckiego spirytusu przez żołnierzy sowieckich; zabicie pijanych żołnierzy przez nacierających Niemców; schowanie części spirytusu przez babcię;

[00:30:00, 04]
Oporządzanie świni zastrzelonej w trakcie walk (uzyskanie żywności na dłuższy czas); uratowanie drugiej świni, przechowywanej następnie w ziemnym dole; refleksja Józefy na temat zachowań wojskowych niemieckich i sowieckich;

[00:35:00, 04]
Uczenie się niemieckich słów od dziadka;

[00:00:00] AHM_PnW_1410_Jaciuk_Józefa_05
Organizowanie kołchozu w czasie okupacji sowieckiej, zabranie do kołchozu dobytku dziadka (zwierzęta hodowlane, narzędzia rolnicze); zmuszanie mieszkańców do pracy w kołchozie; ponowne obrabianie pola w czasie okupacji niemieckiej, pomaganie dziadkowi w pracach polowych i w pracy w kuźni; wzajemna pomoc mieszkańców wsi w czasie okupacji niemieckiej;

[00:05:00, 05]
Zamieszkanie z dziadkami w domu zbudowanym w Tarnopolu po zakończeniu drugiej wojny światowej; utrzymywanie niewielkiego ogrodu koło domu; zatrudnienie się na kolei w Tarnopolu przy spisywaniu wagonów; zatrudnienie w fabryce lamp „Watra” jako ślusarz i wypadek w pracy;

[00:10:00, 05]
Pobyt Józefy w szpitalu; konsekwencje wypadku i ciężkiej pracy fizycznej (choroba oczu, problemy z kręgosłupem, przejście na rentę); kupienie własnej działki i zajmowanie się nią przez 15 lat; zmniejszenie się w Tarnopolu populacji Polaków po wojnie, niewielka ilość wiernych w kościele; mieszane rodziny polsko-ukraińskie;

[00:15:00, 05]
Posługiwanie się językiem polskim przez synów oraz językiem rosyjskim i angielskim; praktyki religijne w rodzinie Józefy Jaciuk;

[00:20:00, 05]
Podarowanie wnuczkom poświęconych obrazków świętych, przywiezionych przez polską delegację do kościoła w Tarnopolu; odwiedziny siostry z Polski; uczestniczenie w 40-tych urodzinach syna.