Urodził się 3 listopada 1925 we wsi Wieliczki w powiecie święciańskim. Jego ojciec pracował na roli, matka zajmowała się domem i dziećmi. W 1932 roku rozpoczął naukę w czteroklasowej szkole powszechnej we wsi Ażurojście, a do klasy piątej i szóstej uczęszczał w Łyntupach. Jan Jakubowicz całą II wojnę przeżył w rodzinnej wsi. Podczas pierwszej okupacji sowieckiej i na początku okupacji niemieckiej pracował z ojcem na roli. Groziła mu wywózka na roboty do Niemiec, więc w 1943 roku zatrudnił się na kolei w Łyntupach. W marcu 1943 złożył przysięgę jako członek Armii Krajowej, ps. „Ryś”. Jego działalność polegała głównie na przekazywaniu informacji zdobytych w czasie pracy na kolei. W 1944 roku jego kompania, należąca do rejonu Święciany, po połączeniu się z rejonem brasławskim AK miała pójść na pomoc walczącej Warszawie, do czego jednak nie doszło. Po wejściu Sowietów Jan Jakubowicz nadal pracował na kolei. W związku z zagrożeniem wcielania młodych mężczyzn do Armii Czerwonej przez pewien czas ukrywał się w miejscowych lasach. Na przełomie lat 40. i 50. za uchylanie się od służby wojskowej został aresztowany i spędził kilka miesięcy w areszcie w Smoleńsku. Po powrocie do rodzinnej wsi pracował w kołchozie, a następnie w sowchozie jako traktorzysta.
opis nagrania
Streszczenie relacji z minutnikiem
Krótki życiorys (edukacja szkolna w latach 30., okupacja sowiecka, deportacje, przerwanie nauki z powodu języka rosyjskiego w szkole, pomoc ojcu przy gospodarstwie); 001, od początku
Pierwsza okupacja sowiecka (deportacje, przygotowane listy osób wywiezionych, przychylność miejscowej ludności żydowskiej do władzy sowieckiej, życie codzienne); 001, 3 min
Początek okupacji niemieckiej, oddanie Łyntup pod władzę Litwinom (kolaborujących z Niemcami); przymusowa paszportyzacja Polaków; 001, 8 min
Zamach na urzędników niemieckich dokonany przez partyzantkę sowiecką 19 maja 1942; wielka akcja odwetowa Niemców i Litwinów (egzekucje, w tym m.in. zabranie ojca Jana Jukubowicza, który przeżył); 001, 11 min
Życie codzienne pod okupacją niemiecką (praca na kolei, służba Jana Jakubowicza w Armii Krajowej, walki z partyzantką sowiecką); 001, 15 min
Nadejście frontu wschodniego, walki 1944 roku, Sowieci ponownie w Łyntupach, akcja „Burza”, aresztowanie akowców pod Wilnem, wyjazd rodziny ojca do Polski po wojnie; 001, 20 min
Instalowanie się władzy sowieckiej na tych terenach (1945); zakładanie kołchozów na wsiach, wysokie podatki, aresztowania; 001, 26 min
Życie codzienne przed wojną, dom rodzinny, gospodarstwo rolne rodziców (produkcja mleka i sprzedaż do spółdzielni mleczarskiej), produkcja lnu i własnoręczne szycie ubrań; 002 od początku
Kościół w Łyntupach; życie religijne w Łyntupach po wojnie (brak księdza w kościele) śluby i chrzty odprawiane w kościele w Święcianach, 002; 5 min
Okradanie ludności cywilnej przez partyzantkę sowiecką; 002, ok. 7 min
Nauka w szkole podstawowej we wsi Ażurojście; 002, ok. 8 min
Stosunki narodowościowe (polsko-rosyjskie, polsko-żydowskie); 002, 10 min
Dalsza nauka w szkole w Łyntupach (opis szkoły, wielu nauczycieli od różnych przedmiotów, wychowanie w patriotyzmie) 002, ok. 16 min
Wszechobecność Rosjan (zajmowanie stanowisk pracy), zmiana przynależności narodowej z polskiej na białoruską w książeczce wojskowej Jana Jakubowicza; 002, ok. 22 min
Opis zrujnowanego w czasie wojny majątku Józefa Biszewskiego w Łyntupach; 002, ok. 25 min
Losy wojenne Żydów z Łyntup w czasie okupacji niemieckiej; 002, ok. 32 min
Mała społeczność tatarska w Łyntupach i ich losy; 002, ok. 34 min
Wybuch II wojny światowej w 1939, opowieść o sąsiadach ze wsi zmobilizowanych i walczących we wrześniu 1939 roku w Wojsku Polskim (m.in. obrona Lwowa), wkroczenie Sowietów na Kresy Wschodnie (niszczenie majątku Biszewskiego przez żołnierzy sowieckich, ich biedny wygląd, aresztowania NKWD, głód i bieda ludności cywilnej z terenów Białorusi wschodniej); 003, od początku
Okupacja sowiecka, instalowanie się władzy radzieckiej, agitacja komunistów; 003, 11 min
Historia pałacu Józefa Biszewskiego w Łyntupach; 003, 15 min
Deportacja polskich rodzin z okolic Łyntup; 003, 17 min
Wybuch wojny niemiecko-rosyjskiej w czerwcu 1941 roku (Niemcy w Łyntupach, represje: wywózki na roboty, karanie śmiercią za najmniejsze przewinienie); 003, ok. 20 min
Praca Jana Jakubowicza na kolei w Łyntupach pod okupacją niemiecką; wykolejanie pociągów przez partyzantkę sowiecką; 003, ok. 28 min
Okoliczności zaciągnięcia się Jana Jakubowicza do służby w Armii Krajowej; 003, ok. 35 min
Działalność odwetowa Armii Krajowej wobec Litwinów i Białorusinów; grabieże partyzantki sowieckiej; współpraca z partyzantami sowieckimi przed akcją „Burza” w 1944, chęć pójścia walczącej Warszawie na pomoc; 004, od początku
Walki sowiecko-niemieckie o Łyntupy w lipcu 1944 roku, spalenie miasteczka przez Sowietów; 004, 14 min
Ukrywanie się Jana Jakubowicza w lesie w 1948 w obawie przed wcieleniem do sowieckiego wojska), ucieczka z domu przed sowieckimi żołnierzami do lasu; 004, 21 min
Życie codzienne po wojnie, zatrudnienie m.in. na stacji kolejowej (ogrom zniszczeń po wojnie), praca w kołchozie i przy stacji wąskotorowej; 004, ok. 25 min
Życie codzienne Polaków pod okupacją litewską w 1942 roku (nienawiść Litwinów do Polaków, egzekucje); 004, ok. 30 min
Opowieść egzekucji grupy Polaków dokonanej przez Niemców w odwecie za zamordowanie niemieckiego urzędnika Josefa Becka, ucieczka ojca Jana Jakubowicza (miał zostać zamordowany) z miejsca rozstrzeliwań; 004, ok. 35 min
Getto żydowskie w Łyntupach, zmuszanie ludności cywilnej do pomocy przy grzebaniu pomordowanych Żydów; 004, ok. 39 min
Przyczyny rezygnacji z wyjazdu do Polski, sytuacja kościoła katolickiego po wojnie; 004, ok. 44 min
Krótki życiorys (edukacja szkolna w latach 30., okupacja sowiecka, deportacje, przerwanie nauki z powodu języka rosyjskiego w szkole, pomoc ojcu przy gospodarstwie); 001, od początku
Pierwsza okupacja sowiecka (deportacje, przygotowane listy osób wywiezionych, przychylność miejscowej ludności żydowskiej do władzy sowieckiej, życie codzienne); 001, 3 min
Początek okupacji niemieckiej, oddanie Łyntup pod władzę Litwinom (kolaborujących z Niemcami); przymusowa paszportyzacja Polaków; 001, 8 min
Zamach na urzędników niemieckich dokonany przez partyzantkę sowiecką 19 maja 1942; wielka akcja odwetowa Niemców i Litwinów (egzekucje, w tym m.in. zabranie ojca Jana Jukubowicza, który przeżył); 001, 11 min
Życie codzienne pod okupacją niemiecką (praca na kolei, służba Jana Jakubowicza w Armii Krajowej, walki z partyzantką sowiecką); 001, 15 min
Nadejście frontu wschodniego, walki 1944 roku, Sowieci ponownie w Łyntupach, akcja „Burza”, aresztowanie akowców pod Wilnem, wyjazd rodziny ojca do Polski po wojnie; 001, 20 min
Instalowanie się władzy sowieckiej na tych terenach (1945); zakładanie kołchozów na wsiach, wysokie podatki, aresztowania; 001, 26 min
Życie codzienne przed wojną, dom rodzinny, gospodarstwo rolne rodziców (produkcja mleka i sprzedaż do spółdzielni mleczarskiej), produkcja lnu i własnoręczne szycie ubrań; 002 od początku
Kościół w Łyntupach; życie religijne w Łyntupach po wojnie (brak księdza w kościele) śluby i chrzty odprawiane w kościele w Święcianach, 002; 5 min
Okradanie ludności cywilnej przez partyzantkę sowiecką; 002, ok. 7 min
Nauka w szkole podstawowej we wsi Ażurojście; 002, ok. 8 min
Stosunki narodowościowe (polsko-rosyjskie, polsko-żydowskie); 002, 10 min
Dalsza nauka w szkole w Łyntupach (opis szkoły, wielu nauczycieli od różnych przedmiotów, wychowanie w patriotyzmie) 002, ok. 16 min
Wszechobecność Rosjan (zajmowanie stanowisk pracy), zmiana przynależności narodowej z polskiej na białoruską w książeczce wojskowej Jana Jakubowicza; 002, ok. 22 min
Opis zrujnowanego w czasie wojny majątku Józefa Biszewskiego w Łyntupach; 002, ok. 25 min
Losy wojenne Żydów z Łyntup w czasie okupacji niemieckiej; 002, ok. 32 min
Mała społeczność tatarska w Łyntupach i ich losy; 002, ok. 34 min
Wybuch II wojny światowej w 1939, opowieść o sąsiadach ze wsi zmobilizowanych i walczących we wrześniu 1939 roku w Wojsku Polskim (m.in. obrona Lwowa), wkroczenie Sowietów na Kresy Wschodnie (niszczenie majątku Biszewskiego przez żołnierzy sowieckich, ich biedny wygląd, aresztowania NKWD, głód i bieda ludności cywilnej z terenów Białorusi wschodniej); 003, od początku
Okupacja sowiecka, instalowanie się władzy radzieckiej, agitacja komunistów; 003, 11 min
Historia pałacu Józefa Biszewskiego w Łyntupach; 003, 15 min
Deportacja polskich rodzin z okolic Łyntup; 003, 17 min
Wybuch wojny niemiecko-rosyjskiej w czerwcu 1941 roku (Niemcy w Łyntupach, represje: wywózki na roboty, karanie śmiercią za najmniejsze przewinienie); 003, ok. 20 min
Praca Jana Jakubowicza na kolei w Łyntupach pod okupacją niemiecką; wykolejanie pociągów przez partyzantkę sowiecką; 003, ok. 28 min
Okoliczności zaciągnięcia się Jana Jakubowicza do służby w Armii Krajowej; 003, ok. 35 min
Działalność odwetowa Armii Krajowej wobec Litwinów i Białorusinów; grabieże partyzantki sowieckiej; współpraca z partyzantami sowieckimi przed akcją „Burza” w 1944, chęć pójścia walczącej Warszawie na pomoc; 004, od początku
Walki sowiecko-niemieckie o Łyntupy w lipcu 1944 roku, spalenie miasteczka przez Sowietów; 004, 14 min
Ukrywanie się Jana Jakubowicza w lesie w 1948 w obawie przed wcieleniem do sowieckiego wojska), ucieczka z domu przed sowieckimi żołnierzami do lasu; 004, 21 min
Życie codzienne po wojnie, zatrudnienie m.in. na stacji kolejowej (ogrom zniszczeń po wojnie), praca w kołchozie i przy stacji wąskotorowej; 004, ok. 25 min
Życie codzienne Polaków pod okupacją litewską w 1942 roku (nienawiść Litwinów do Polaków, egzekucje); 004, ok. 30 min
Opowieść egzekucji grupy Polaków dokonanej przez Niemców w odwecie za zamordowanie niemieckiego urzędnika Josefa Becka, ucieczka ojca Jana Jakubowicza (miał zostać zamordowany) z miejsca rozstrzeliwań; 004, ok. 35 min
Getto żydowskie w Łyntupach, zmuszanie ludności cywilnej do pomocy przy grzebaniu pomordowanych Żydów; 004, ok. 39 min
Przyczyny rezygnacji z wyjazdu do Polski, sytuacja kościoła katolickiego po wojnie; 004, ok. 44 min
fragmenty nagrania
udostępnianie transkrypcji
W celu udostępnienia transkrypcji nagrania prosimy o kontakt z Archiwum Ośrodka KARTA: [email protected]