Urodziła się 28 lutego 1927 w Dokszycach, niewielkim mieście położonym tuż przy granicy polsko-sowieckiej. Matka Wandy Swarcewicz pochodziła z Dokszyc, ojciec, Paweł Swarcewicz, urodził się we wsi Kisiewo. Wanda Swarcewicz, oprócz przyrodniego brata z pierwszego małżeństwa ojca, miała jeszcze brata i siostrę. Paweł Swarcewicz w latach 20. XX wieku wyemigrował za chlebem do Stanów Zjednoczonych. Po powrocie do Polski pracował w gospodarstwie oraz zajmował się stolarstwem. Prowadził również konną młockarnię. Wanda Swarcewicz przed II wojną skończyła pięć klas szkoły podstawowej. Wojnę przeżyła w Dokszycach, gdzie była świadkiem likwidacji miejscowego getta. Po wojnie uczyła się wieczorowo i do 1951 roku pracowała w lesie, obliczając kubaturę ściętego drzewa. Potem pracowała w miejscowej spółdzielni krawieckiej, gdzie szyła obrusy, a w końcu podjęła pracę jako sprzątaczka i recepcjonistka w hotelu w Dokszycach. Po wojnie Wanda Swarcewicz trzykrotnie odwiedziła Polskę. Aktywnie uczestniczyła w życiu miejscowego kościoła, który pomagała odbudować.
opis nagrania
Streszczenie relacji z minutnikiem
Najwcześniejsze wspomnienia o rodzicach i rodzeństwie (zajęcia ojca, pomoc dzieci w gospodarstwie); 0001, od początku
Pierwsza okupacja sowiecka (wywózki Polaków do Kazachstanu); 0001, ok. 3 min
Okupacja niemiecka (wejście do wioski partyzantów, uratowanie niemieckiego oficera przed partyzantami, powtórne przyjście Niemców, akcja odwetowa Niemców za zabicie przez partyzantów żołnierzy niemieckich – egzekucja na mieszkańcach miasteczka, rodzina Wandy Swarcewicz i ona sama wśród osób idących na rozstrzelanie, uratowanie mieszkańców wioski przed rozstrzelaniem przez uratowanego oficera niemieckiego); 0001, ok. 4 min
Druga okupacja sowiecka w 1944 (spalenie kościoła, ateizacja państwa, próba zemszczenia się na podpalaczach, protest księdza); 0001, ok. 8 min
Życie religijne w Dokszycach po wojnie; 0001, ok. 10 min
Repatriacja w 1958 (przyczyny, dla których rodzina została na Białorusi, strach przed Niemcami mieszkającymi nadal na tzw. Ziemiach Odzyskanych); 0001, ok. 11 min
Nauka w szkole podczas okupacji niemieckiej (obawa przez wywózką na roboty przymusowe do III Rzeszy Niemieckiej); 0001, ok. 13 min
Praca w lesie po wojnie (przy obliczaniu kubatury ściętego drewna); 0001, ok. 15 min
Życie powojenne w Dokszycach (zniszczone miasto po wojnie, zbieranie pieniędzy na nowy kościół, jeżdżenie do kościoła do Głębokiego); 0001, ok. 17 min
Przyjazdy do Polski; 0001, ok. 20 min
Dokszyce przed wojną (żydowskie sklepiki, handel, towary, sprzedaż na kredyt); 0001, ok. 24 min
Praca ojca na roli, dorabianie jako stolarz; 0001, ok. 27 min
Przedwojenne Dokszyce (mniejszości etniczne, wspomnienia ze szkoły, koledzy); 0001, ok. 29 min
Targi w miasteczku; 0001, ok. 31 min
Opis szkoła powszechnej przed wojną (wspomnienia o nauczycielach); 0002, od początku
Stosunki polsko–żydowskie przed wojną, getto pod okupacją niemiecką; 0002, ok. 3 min
Emigracja zarobkowa ojca Wandy Swarcewicz do Stanów Zjednoczonych, powrót do Polski w połowie lat 20.; 0002, ok. 6 min
Organizacja getta żydowskiego podczas okupacji niemieckiej, egzekucje za miastem, uratowanie miejscowego Żyda Bersohna przez inną rodzinę z kolonii); 0002, ok. 9 min
Stosunek do języka polskiego kiedyś i teraz; 0002, ok. 15 min
Organizacja uroczystości na 3 maja przed wojną w Dokszycach, pokazy ujeżdżania koni z garnizonu konnego Wojska Polskiego; 0002, ok. 16 min
Sąsiedzi z ulicy gdzie mieszkała Wanda Swarcewicz przed wojną, stosunki sąsiedzkie; 0002, 20 min
Wspomnienie o dziadku i szwagrze prowadzącym piwiarnię; 0002, ok. 22 min
Początek okupacji sowieckiej; 0003, od początku
Przedwojenne Dokszyce (stosunki międzyklasowe, duże majątki na których dobrze płacono za pracę, wspomnienie o rodzinie Mikulskich, właścicielach dużego majątku); 0003, ok. 2 min
Getto w Dokszycach, szabrowanie przez miejscowych mienia żydowskiego po ich śmierci; 0003, ok. 7 min
Drugie przyjście Sowietów (bombardowanie miasta, spalenie domu Wandy Swarcewicz, ucieczka do pobliskiego lasu, koniec wojny, radość); 0003, ok. 13 min
Okupacja niemiecka (współpraca miejscowego sołtysa z Niemcami, próba wysłania Wandy Swarcewicz do Niemiec); 0003, ok. 15 min
Białoruska policja pomocnicza, wywiezienie koleżanki na roboty do Niemiec za kradzież konserwy z okna mieszkania Niemca; 0003, ok. 20 min
Religijność Wandy Swarcewicz, zaangażowanie w życie kościoła; 0003, 25 min
Życie powojenne (kolektywizacja, nauka w szkole wieczorowej, praca w hotelu, praca w spółdzielni krawieckiej, praca w tzw. „atelier”); 0003, ok. 28 min
Życie codzienne po wojnie (przyczyny pozostania w stanie panieńskim, cudowne ocalenie od pożaru, pomoc w budowie kościoła); 0003, ok. 33 min
Najwcześniejsze wspomnienia o rodzicach i rodzeństwie (zajęcia ojca, pomoc dzieci w gospodarstwie); 0001, od początku
Pierwsza okupacja sowiecka (wywózki Polaków do Kazachstanu); 0001, ok. 3 min
Okupacja niemiecka (wejście do wioski partyzantów, uratowanie niemieckiego oficera przed partyzantami, powtórne przyjście Niemców, akcja odwetowa Niemców za zabicie przez partyzantów żołnierzy niemieckich – egzekucja na mieszkańcach miasteczka, rodzina Wandy Swarcewicz i ona sama wśród osób idących na rozstrzelanie, uratowanie mieszkańców wioski przed rozstrzelaniem przez uratowanego oficera niemieckiego); 0001, ok. 4 min
Druga okupacja sowiecka w 1944 (spalenie kościoła, ateizacja państwa, próba zemszczenia się na podpalaczach, protest księdza); 0001, ok. 8 min
Życie religijne w Dokszycach po wojnie; 0001, ok. 10 min
Repatriacja w 1958 (przyczyny, dla których rodzina została na Białorusi, strach przed Niemcami mieszkającymi nadal na tzw. Ziemiach Odzyskanych); 0001, ok. 11 min
Nauka w szkole podczas okupacji niemieckiej (obawa przez wywózką na roboty przymusowe do III Rzeszy Niemieckiej); 0001, ok. 13 min
Praca w lesie po wojnie (przy obliczaniu kubatury ściętego drewna); 0001, ok. 15 min
Życie powojenne w Dokszycach (zniszczone miasto po wojnie, zbieranie pieniędzy na nowy kościół, jeżdżenie do kościoła do Głębokiego); 0001, ok. 17 min
Przyjazdy do Polski; 0001, ok. 20 min
Dokszyce przed wojną (żydowskie sklepiki, handel, towary, sprzedaż na kredyt); 0001, ok. 24 min
Praca ojca na roli, dorabianie jako stolarz; 0001, ok. 27 min
Przedwojenne Dokszyce (mniejszości etniczne, wspomnienia ze szkoły, koledzy); 0001, ok. 29 min
Targi w miasteczku; 0001, ok. 31 min
Opis szkoła powszechnej przed wojną (wspomnienia o nauczycielach); 0002, od początku
Stosunki polsko–żydowskie przed wojną, getto pod okupacją niemiecką; 0002, ok. 3 min
Emigracja zarobkowa ojca Wandy Swarcewicz do Stanów Zjednoczonych, powrót do Polski w połowie lat 20.; 0002, ok. 6 min
Organizacja getta żydowskiego podczas okupacji niemieckiej, egzekucje za miastem, uratowanie miejscowego Żyda Bersohna przez inną rodzinę z kolonii); 0002, ok. 9 min
Stosunek do języka polskiego kiedyś i teraz; 0002, ok. 15 min
Organizacja uroczystości na 3 maja przed wojną w Dokszycach, pokazy ujeżdżania koni z garnizonu konnego Wojska Polskiego; 0002, ok. 16 min
Sąsiedzi z ulicy gdzie mieszkała Wanda Swarcewicz przed wojną, stosunki sąsiedzkie; 0002, 20 min
Wspomnienie o dziadku i szwagrze prowadzącym piwiarnię; 0002, ok. 22 min
Początek okupacji sowieckiej; 0003, od początku
Przedwojenne Dokszyce (stosunki międzyklasowe, duże majątki na których dobrze płacono za pracę, wspomnienie o rodzinie Mikulskich, właścicielach dużego majątku); 0003, ok. 2 min
Getto w Dokszycach, szabrowanie przez miejscowych mienia żydowskiego po ich śmierci; 0003, ok. 7 min
Drugie przyjście Sowietów (bombardowanie miasta, spalenie domu Wandy Swarcewicz, ucieczka do pobliskiego lasu, koniec wojny, radość); 0003, ok. 13 min
Okupacja niemiecka (współpraca miejscowego sołtysa z Niemcami, próba wysłania Wandy Swarcewicz do Niemiec); 0003, ok. 15 min
Białoruska policja pomocnicza, wywiezienie koleżanki na roboty do Niemiec za kradzież konserwy z okna mieszkania Niemca; 0003, ok. 20 min
Religijność Wandy Swarcewicz, zaangażowanie w życie kościoła; 0003, 25 min
Życie powojenne (kolektywizacja, nauka w szkole wieczorowej, praca w hotelu, praca w spółdzielni krawieckiej, praca w tzw. „atelier”); 0003, ok. 28 min
Życie codzienne po wojnie (przyczyny pozostania w stanie panieńskim, cudowne ocalenie od pożaru, pomoc w budowie kościoła); 0003, ok. 33 min
fragmenty nagrania
udostępnianie transkrypcji
W celu udostępnienia transkrypcji nagrania prosimy o kontakt z Archiwum Ośrodka KARTA: ahm@karta.org.pl