Urodziła się w 1926 roku we wsi Rudawka pod Nieświeżem, w woj. nowogródzkim II Rzeczpospolitej Polskiej. Ojciec był kowalem, uprawiał też 10-hektarowe gospodarstwo. Matka zajmowała się gospodarstwem i trójką dzieci. Ukończyła siedem klas polskiej szkoły powszechnej, po wojnie przez 2 lata uczyła się w białoruskiej szkole. W czasie wojny pracowała w rodzinnym gospodarstwie. Uczęszczała też na kursy szycia i gotowania organizowane przez siostry zakonne w Nieświeżu. Brat został wywieziony na roboty przymusowe do III Rzeszy Niemieckiej. Nie wrócił w rodzinne strony, jego losy są nieznane. Po wojnie ojciec Wandy Denisowej nie zapisał się do kołchozu, jednak wysokie podatki wpłynęły niekorzystnie na sytuację finansową. Do ich mieszkania zakwaterowano sowieckiego oficera z żoną i dziećmi. Po ukończeniu szkoły powszechnej Wanda Denisowa przerwała edukację, żeby pomóc rodzicom przy gospodarstwie rolnym. W 1947 wyszła za mąż za Aleksandra Denisowa, kierowcę z Nieświeża. Rodzina zamieszkała w Nieświeżu. Wanda Denisowa znalazła pracę w szwalni. Następnie zatrudniła się jako kucharka w stołówce szkolnej. Urodziła dwoje dzieci.
opis nagrania
Streszczenie relacji z minutnikiem
[00:00:00] AHM_PnW_0889_Denisowa_Wanda_01
Wybuch wojny; przemarsz Czerwonoarmistów koło Rudawki; wybuch wojny radziecko-niemieckiej, walki w okolicach Nieświeża, liczne ofiary wśród żołnierzy sowieckich; okupacja niemiecka w Nieświeżu, rozstrzeliwania miejscowych Żydów, zakopanie ciał w zbiorowej mogile, przymusowy udział ludności cywilnej w transporcie i chowaniu zwłok;
[00:05:05]
Złapanie Wandy Denisowej przez Niemców i próba wywiezienia na roboty przymusowe do III Rzeszy Niemieckiej; ucieczka i powrót do rodzinnego domu; losy dzieci i wnuków;
[00:10:02]
Wkroczenie Sowietów; wahania ojca, czy wyjechać do Polski; dzieje ojca, który przed rewolucją 1917 pracował jako robotnik w Petersburgu;
[00:15:11]
Dzieje rodziny w latach 90 XX wieku; podróż do Polski na pogrzeb brata; Rudawka przed 1939 r.; warunki mieszkaniowe; związki rodzinne z dworem Radziwiłła w Nieświeżu przed wojną;
[00:20:00]
Odbudowa kościoła w Nieświeżu, zbombardowanego przez Niemców, konsolidacja społeczności lokalnej;
[00:25:00]
Początek wojny, wkroczenie wojsk niemieckich do Rudawki; okupacja niemiecka, trudna sytuacja materialna, zniszczenie wioski przez wycofujące się wojska niemieckie; aresztowanie przez Niemców, groźba umieszczenia w obozie koncentracyjnym,
ucieczka i powrót do domu;
[00:30:07]
Żydzi z Nieświeża, okupacja, zagłada Żydów; przymusowy udział brata Wandy Denisowej w chowaniu zwłok w zbiorowej mogile;
[00:35:01]
Stosunki polsko-żydowskie w Nieświeżu przed wojną; żydowskie sklepy i handel w okresie międzywojennym;
[00:40:00]
Działalność w okolicy partyzantki Armii Krajowej; refleksja Wandy Denisowej na temat zabierania prowiantu, zwierząt i młodych ludzi;
[00:00:00] AHM_PnW_889_Denisowa_Wanda_02
Historia policjanta, który próbował wymusić na ojcu Wandy Denisowej małżeństwo z jego synem;
[00:05:00]
Ponowne wkroczenie Sowietów do Nieświeża, wywózki na Sybir; historia małżeństwa z pochodzącym ze Stalingradu Aleksandrem Denisowem (1947);
[00:10:00]
Choroba męża Wandy Denisowej; jego losy wojenne;
[00:15:00]
Edukacja szkolna podczas okupacji niemieckiej; kursy szycia i gotowania u sióstr zakonnych w Nieświeżu;
[00:20:06]
Represje niemieckie; represje sowieckie wobec osób współpracujących z Niemcami podczas wojny;
[00:25:03]
Okres powojenny – rosyjska szkoła; praca w szwalni i kuchni szkolnej;
[00:30:04]
Informacja o śmierci Stalina.
[00:00:00] AHM_PnW_0889_Denisowa_Wanda_01
Wybuch wojny; przemarsz Czerwonoarmistów koło Rudawki; wybuch wojny radziecko-niemieckiej, walki w okolicach Nieświeża, liczne ofiary wśród żołnierzy sowieckich; okupacja niemiecka w Nieświeżu, rozstrzeliwania miejscowych Żydów, zakopanie ciał w zbiorowej mogile, przymusowy udział ludności cywilnej w transporcie i chowaniu zwłok;
[00:05:05]
Złapanie Wandy Denisowej przez Niemców i próba wywiezienia na roboty przymusowe do III Rzeszy Niemieckiej; ucieczka i powrót do rodzinnego domu; losy dzieci i wnuków;
[00:10:02]
Wkroczenie Sowietów; wahania ojca, czy wyjechać do Polski; dzieje ojca, który przed rewolucją 1917 pracował jako robotnik w Petersburgu;
[00:15:11]
Dzieje rodziny w latach 90 XX wieku; podróż do Polski na pogrzeb brata; Rudawka przed 1939 r.; warunki mieszkaniowe; związki rodzinne z dworem Radziwiłła w Nieświeżu przed wojną;
[00:20:00]
Odbudowa kościoła w Nieświeżu, zbombardowanego przez Niemców, konsolidacja społeczności lokalnej;
[00:25:00]
Początek wojny, wkroczenie wojsk niemieckich do Rudawki; okupacja niemiecka, trudna sytuacja materialna, zniszczenie wioski przez wycofujące się wojska niemieckie; aresztowanie przez Niemców, groźba umieszczenia w obozie koncentracyjnym,
ucieczka i powrót do domu;
[00:30:07]
Żydzi z Nieświeża, okupacja, zagłada Żydów; przymusowy udział brata Wandy Denisowej w chowaniu zwłok w zbiorowej mogile;
[00:35:01]
Stosunki polsko-żydowskie w Nieświeżu przed wojną; żydowskie sklepy i handel w okresie międzywojennym;
[00:40:00]
Działalność w okolicy partyzantki Armii Krajowej; refleksja Wandy Denisowej na temat zabierania prowiantu, zwierząt i młodych ludzi;
[00:00:00] AHM_PnW_889_Denisowa_Wanda_02
Historia policjanta, który próbował wymusić na ojcu Wandy Denisowej małżeństwo z jego synem;
[00:05:00]
Ponowne wkroczenie Sowietów do Nieświeża, wywózki na Sybir; historia małżeństwa z pochodzącym ze Stalingradu Aleksandrem Denisowem (1947);
[00:10:00]
Choroba męża Wandy Denisowej; jego losy wojenne;
[00:15:00]
Edukacja szkolna podczas okupacji niemieckiej; kursy szycia i gotowania u sióstr zakonnych w Nieświeżu;
[00:20:06]
Represje niemieckie; represje sowieckie wobec osób współpracujących z Niemcami podczas wojny;
[00:25:03]
Okres powojenny – rosyjska szkoła; praca w szwalni i kuchni szkolnej;
[00:30:04]
Informacja o śmierci Stalina.
fragmenty nagrania
udostępnianie transkrypcji
W celu udostępnienia transkrypcji nagrania prosimy o kontakt z Archiwum Ośrodka KARTA: ahm@karta.org.pl