Portret Michał Bartuszewicz
Urodził się 12 października 1913 u w gminie Kapiny koło Agłony (wieś, obecnie Łotwa). Jego rodzice pracowali w majątku Michała Reutta w Kapinach. Ojciec po mobilizacji do wojska carskiego w 1914 roku nie wrócił już z frontu. Rodzina przeniosła się do dziadków do miejscowości Rozentów, gdzie Michał Bartoszewicz rozpoczął naukę w szkole rosyjskiej. W 1925 roku Michał Bartoszewicz przeprowadził się do Rygi; tam w 1932 roku ukończył polską szkołę podstawową i zdał do gimnazjum. W tym samym czasie podjął pracę jako robotnik w typografii. Od 1936 do 1940 roku należał do polskiej grupy harcerskiej w obrębie Łotewskiego Skautingu. W 1937 roku zdał maturę i został powołany do służby wojskowej, którą odbywał do 1939 roku. W tym samym roku wstąpił do Związku Polaków na Łotwie i został delegatem na Walny Zjazd w Dyneburgu. Podjął pracę urzędnika w Konsulacie RP w Rydze. Po wybuchu wojny został powołany do wojska łotewskiego. Zwolniony w grudniu tego samego roku, rozpoczął pracę jako technik praktykant w zakładzie elektrotechnicznym „Peteris Berzińsz”. W 1942 roku wstąpił do Armii Krajowej. W październiku 1943 roku został aresztowany przez Gestapo i trafił do centralnego więzienia w Rydze. We wrześniu 1944 roku został przewieziony do obozu w Stutthofie, a od stycznia do marca 1945 roku przebywał w obozie w Rybnie koło Wejherowa. Po wyzwoleniu obozu został zatrzymany przez Smiersz, uwięziony, a następnie zmobilizowany do pułku piechoty II Frontu Białoruskiego Konstantego Rokossowskiego. W kwietniu 1945 roku został ranny podczas forsowania Odry. Po ciężkiej operacji w szpitalu w Warszawie przewieziono go na dalsze leczenie do Niżnego Nowogrodu. Po wyzdrowieniu rozpoczął pracę w kołchozie niedaleko Miednoje, a następnie w Bołogoje. Po amnestii wrócił do Rygi, gdzie w latach 1946–1950 studiował na Politechnice. Od 1954 roku pracował przy obsłudze nadajnika telewizyjnego, a od 1976 roku aż do przejścia na emeryturę – w laboratorium. Jako emeryt pracował w zakładzie „Melodia” oraz w Akademii Muzycznej w dziale technicznych środków nauczania. Od lat 70. czynnie angażował się w działalność środowisk polonijnych na Łotwie – od 1978 roku był członkiem klubu „Polonez”, od 1988 roku Polskiego Towarzystwa Kulturalno-Oświatowego, a od 1989 roku Związku Polaków na Łotwie. W 1993 roku został prezesem zarządu ryskiego oddziału ZPŁ. W latach 1996–2000 redagował pismo „Polak na Łotwie”. Zmarł w 2009 roku. 

opis nagrania

sygnatura: AHM_PnW_0793
data nagrania: 07.08.2008
długość nagrania: 02:25:00
kraj: Łotwa
miejscowość: Ryga (Rīga)
autor nagrania: Kwiecińska Magdalena
Bartuszewicz Michał
Streszczenie relacji z minutnikiem

Najwcześniejsze wspomnienia z dzieciństwa (miejsce narodzenia, rodzina) 001 ok. 1 min

Niepodległość Łotwy 18 listopada 1918 (reforma rolna – rozwój rolnictwa, przyjazdy Polaków z II RP do pracy w Łatgalii) 001 ok. 3,5 min

Praca zawodowa do emerytury w Rydze po skończonych studiach inżynierskich i podczas wojny 001 ok. 7 min

Okupacja niemiecka w Rydze w 1941 (działalność w AK w wywiadzie strategicznym) 001 ok. 24 min

Aresztowania przez Gestapo w październiku 1943 001 ok. 31 min

Początek wojny sowiecko – niemieckiej 001 ok. 24 min

Pobyt w obozie w Stutthofie 002 ok. 15 min

Niemcy w Jełgawie i zabójstwo 18 członków AK w Rydze 002 ok. 19 min

Pobyt w obozie w Stutthofie (codzienność, przybycie sanitariuszek z płonącej Warszawy w 1944, spotkanie z synem pierwszego prezydenta Łotwy) 002 ok. 25 min

Pobyt w obozie Rybno koło Wejherowa (śmierć rotmistrza, Antoniego Możejki i Albina Salcewicza, wyzwolenie obozu przez Armię Czerwoną) 002 ok. 30,5 min

Ucieczka z obozu i przybycie do Warszawy (aresztowanie przez Smiersz i pobyt w więzieniu w Warszawie) 002 ok. 34 min

Podróż z obozu do Warszawy (spotkanie z żołnierzem sowieckim, spotkanie z żołnierzem polskim z oddziału Berlinga) 002 ok. 39 min

Wcielenie do Armii Czerwonej w 1945 (udział w walkach na froncie w Gryfinie przy forsowaniu Odry, pobyt w szpitalu w Warszawie) 002 ok. 50 min, i 003 ok. 1 min

Pobyt w szpitalu w Gorki/Niżnij Nowgorod i praca w sowchozie w Bołogoje i niedaleko Miednoje 003 ok. 11 min

Amnestia i powrót do Rygi (studia na Politechnice i praca zarobkowa) 003 ok. 28,5 min

Wspomnienie o rodzicach i rodzeństwie 003 ok. 34 min

Rewolucja 1917 roku w prasie i sytuacja społeczna w Ładgalii po I wojnie światowej (głód) 004 ok. 1 min

Pokój Ryski i relacje polsko-łotewskie po II wojnie 004 ok. 5 min

Praca we dworze i państwa Reuttów koło sanktuarium w Agłonie 004 ok. 7 min

Przynależność do harcerstwa do 1940 (obóz w Spale, pielgrzymka do grobu Piłsudskiego na Wawelu) 004 ok. 10 min

Wojna niemiecko-sowiecka 004 ok. 1 min

Śmierć Stalina i reakcja społeczeństwa 004 ok. 2 min

Rozpad ZSRR i manifestacje w Rydze (nagonka na Żydów) 004 ok. 6 min

Działalność Klubu „Polonez” od 1978 i powstanie Związku Polaków (praca w redakcji gazety „Polak na Łotwie”) 004 ok. 29 min

fragmenty nagrania

udostępnianie transkrypcji

W celu udostępnienia transkrypcji nagrania prosimy o kontakt z Archiwum Ośrodka KARTA: ahm@karta.org.pl