Polacy na Wschodzie

Streszczenie relacji z minutnikiem

[00:00:00, 01] AHM_PnW_0569_Kalenowa_Stanisława_01
Przedstawienie się, podanie daty i miejsca urodzenia oraz wykształcenia (ukończenie szkoły powszechnej oraz dwóch klas gimnazjum); przedstawienie profesji ojca (wojskowy służący w XIV pułku we Lwowie); moment wybuchu II wojny światowej i wkroczenie wojsk niemieckich i sowieckich we wrześniu 1939; prześladowania podczas okupacji sowieckiej; pobieranie nauki podczas okupacji w prywatnym gimnazjum kierowanym przez Mieczysława Kistryna (wychowywanie młodzieży w tej szkole w duchu patriotycznym);

[00:05:00]
Konspiracyjna działalność polskiej młodzieży w punkcie obrony cywilnej kierowanym przez generała Władysława Langera (załatwianie broni dla chłopców, dziewczęta pracujące jako łączniczki, kolportowanie dokumentów); walki w obronie Lwowa (nadzieja związana z oczekiwaniem na wsparcie ze strony oddziałów generała Kazimierza Sosnkowskieg); wstąpienie do Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej i praca w charakterze łączniczki;

[00:10:00]
Działalność w ZWZ AK (wysyłanie paczek z pomocą i listów do Polaków wywiezionych do Kazachstanu, kolportaż materiałów, udział w przygotowaniu akcji konspiracyjnej - egzekucji wykonanej na Niemcu, pracowniku lwowskiego wiezienia); aresztowanie przez Gestapo 2 lutego 1944 za działalność w podziemiu; pobyt w nazistowskim obozie w Ravensbruck, a następnie przetransportowanie do jednego z podobozów i praca przy produkcji niemieckich rakiet;

[00:15:00]
Warunki pracy przy produkcji uzbrojenia w podobozie Ravensbruck; emocje związane z wizytą w byłym obozie po latach od wyzwolenia; wyzwolenie obozu, marsz uwolnionych więźniów na zachód, znalezienie się w ogniu walk pod Hamburgiem; powrót do Lwowa po zakończeniu wojny i poszukiwanie krewnych; spotkanie z ciotką, której mąż zginął w obozie w Auschwitz; wspomnienie rodziców, którzy czas wojny spędzili we Lwowie;

[00:20:00]
Wspomnienie brata (działalność brata w podziemiu we Lwowie w czasie okupacji niemieckiej i śmierć poniesiona podczas walk na Białorusi); wspomnienie okupacji sowieckich w 1939 i 1941 roku, oraz początku wojny - niemieckich nalotów na Lwów, obrony we wrześniu 1939; wejście Armii Czerwonej i poddanie miasta w ręce sowieckie 22 września;

[00:25:00]
Wkroczenie oddziałów sowieckich do Lwowa i strach mieszkańców przed Sowietami; pochodzenie rodziców (ojciec urodzony w Wiedniu, matka lwowianka); ślub rodziców w 1920 roku; służba ojca w Legionach Polskich i w przedwojennym Wojsku Polskim;

[00:30:00]
Starania o odzyskanie utraconego domu rodzinnego zlokalizowanego przy ul. 29 Listopada we Lwowie; ucieczka przed działaniami wojennymi z domu rodzinnego w grudniu 1939 i zamieszkanie na czas okupacji sowieckiej w domu krewnych na przedmieściach;

[00:35:00]
Przeprowadzenie się po wyjściu Rosjan do mieszkania zakupionego przy ulicy Olczakowskiej; okoliczności aresztowania przez Gestapo za działalność w polskim podziemiu i dwumiesięczny pobyt w więzieniu;

[00:40:00]
Refleksje dotyczące młodzieńczego patriotyzmu i działalności konspiracyjnej; podtrzymywanie tradycji patriotycznych podczas nauki w szkole w czasie okupacji;

[00:00:00, 02] AHM_PnW_0569_Kalenowa_Stanisława_02
Odzyskanie wolności (opuszczenie obozu w Ravensbruck), spotkanie z żołnierzami amerykańskimi, radzieckimi i żołnierzami z Armii Andersa; wspomnienie wujka, brata ojca, mieszkającego w Kanadzie (niewykorzystane zaproszenie do wyjazdu do Kanady przed wybuchem II wojny światowej, zapamiętanie adresu zamieszkania wujka w Kanadzie), rozważanie możliwości wyjazdu do wujka po opuszczeniu obozu; podjęcie decyzji powrotu do domu rodzinnego we Lwowie; dramatyczna ucieczka przed ostrzałem z katiusz; wspólne podróżowanie z koleżanką z obozu, Wandą, białoruską partyzantką;

[00:05:00]
Radzenie sobie z trudami podróży dzięki doświadczeniom koleżanki z pobytu w partyzantce (żywienie się ziołami i trawami), dotarcie obydwu dziewczyn do Przemyśla i pójście na tańce, konfrontacja Stanisławy z powojenną rzeczywistością w Polsce Ludowej, decyzja o jak najszybszym wyjeździe do Lwowa; wątpliwości Stanisławy w kwestii działania konspiracyjnych organizacji w obozach; spotkanie w Przemyślu wnuczki ukraińskiego poety Iwana Franki, wspólne rozważania możliwości zdobycia dokumentów i pieczątek, pozwalających na dalsze podróżowanie już na terenie Związku Radzieckiego; losy wnuczki poety Franki (aresztowanie dziewczyny przez Sowietów i zesłanie na 3 lata na roboty do kopalni, spotkanie ze Stanisławą po 15 latach);

[00:10:00]
Dalsza podróż samochodem wojskowym w towarzystwie żołnierzy sowieckich, konieczność zdobywania pieczęci przy przekraczaniu granicy, unikanie podróżowania nocą w obawie przed banderowcami (prześladowanie okolicznej ludności polskiej, zbrodnia w Hucie Pieniackiej), bezpieczne dotarcie do Lwowa; zaniepokojenie rodziców na widok córki w towarzystwie radzieckiego żołnierza, strach przed ewentualną nocną rewizją; załatwienie przez ojca paszportu dla Stanisławy; opowieść o znajomym ojca z pułku;

[00:15:00]
Mieszkanie po sąsiedzku ze znajomym ojca, muzykiem z orkiestry wojskowej, obserwującym młodzieńczą konspiracyjną działalność Stanisławy; działalność w polskim podziemiu w czasie okupacji niemieckiej (podróżowanie niemieckimi pociągami i szmuglowanie m.in. lekarstw); społeczność żydowska we Lwowie w czasie wojny (Żydzi miejscowi, przyjezdni z odległych miast II RP również z terenów Niemiec), utworzenie getta żydowskiego i mordy popełniane przez Niemców na Żydach oraz egzekucje na członach polskiej konspiracji; ucieczka przed Niemcami po jednej z akcji;

[00:20:00]
Ukrycie się w pobliskim kościele; kontynuowanie edukacji po zakończeniu wojny - pójście na studia na filologię słowiańską na uniwersytecie we Lwowie; otrzymanie skierowania do pracy w średniej szkole w Kijowie (odgórny nakaz pracy), rezygnacja z wyjazdu i pozostanie we Lwowie; zamążpójście Stanisławy (mąż Rosjanin, z zawodu wojskowy), zmiana dokumentów; wyjazdy z mężem do Węgier, do Polski (w odwiedziny do krewnych); losy rodziców Stanisławy Kalenowej (wczesna śmierć ojca, pójście matki do pracy); zarabianie na handlowaniu złotem;

[00:25:00]
Podanie lat życia rodziców, miejsce zatrudnienia matki po wojnie; rozczarowanie współczesną Polską i stylem życia, tęsknota za dawną Polską i dawnym Lwowem; zatrudnienie jako kierowniczki na obozach pionierskich dla dzieci z rodzin wojskowych, zakończenie pracy zawodowej w wieku 55 lat; zaangażowanie się w działalności w organizacjach polonijnych, kombatanckich, uczestniczenie w różnych spotkaniach (na Ukrainie, w Polsce);

[00:30:00]
Integrowanie się środowisk polskich, uaktywnienie działalności kombatantów i formalne tworzenie organizacji polskich kombatantów w 2001 roku; zbieranie niezbędnych dokumentów świadczących o działalności w przeszłości, formalne zarejestrowanie organizacji kombatantów; problemy z dokumentowaniem i potwierdzaniem faktów z przeszłości przy ubieganiu się o członkostwo kombatanta;

[00:35:00]
Różne postawy moralne kombatantów polskich; refleksja na temat obecnej sytuacji politycznej na Ukrainie, w Polsce, odniesienie się do okresu władzy sowieckiej;

[00:40:00]
Wspomnienie z czasów władzy sowieckiej, wspomaganie prześladowanych i uwięzionych (dostarczanie paczek do więzienia); rozczarowanie Stanisławy i jej matki rozwojem wydarzeń na Ukrainie przed i po odzyskaniu niepodległości, obawy przed nacjonalizmem ukraińskim we Lwowie;

[00:45:00]
Przyjazdy krewnych z Polski w odwiedziny do rodziny Stanisławy Kalenowej, wielokrotne wyjazdy do Polski i przewożenie wyrobów ze złota na handel.