Urodziła się 29 stycznia 1920 w Kałaniszkach na Łotwie, w majątku dzierżawionym przez jej ojca Michała Kużela, wywodzącego się z drobnej szlachty (bez ziemi) z miejscowości Zarasai (obecnie Litwa). Mama z domu Kukianówna, pochodziła ze wsi Krasnosielce, położonej 3 kilometry od Brasławia. Jeszcze przed I wojną światową wyszła za mąż i wraz z mężem zamieszkali w majątku na Łotwie. W 1924 roku zmarł ojciec Moniki Szłabun. W 1926 roku matka sprzedała swoją część gospodarstwa na Łotwie i wraz z córkami wróciła do rodzinnej wsi nieopodal Brasławia. Monika Szłabun ukończyła trzy klasy szkoły powszechnej w Krasnosielcach. Podczas okupacji sowieckiej chodziła do szkoły wieczorowej w Brasławiu. W latach 1936–39 wyjeżdżała na Łotwę do pracy sezonowej. Okres II wojny światowej spędziła w rodzinnych Krasnosielcach. W lutym 1943 wyszła za mąż, w grudniu urodziła syna. Trzy tygodnie później partyzanci zabili jej męża. W 1949 roku powtórnie wyszła za mąż, tym razem za Ukraińca. Po wojnie pracowała w sanatorium przeciwgruźliczym w Brasławiu jako salowa. W 1958 roku na stałe przeprowadziła się do miasta.
opis nagrania
Streszczenie relacji z minutnikiem
Pochodzenie rodziny (drobna szlachta bez ziemi, która zamieszkiwała ziemie pogranicza polsko-litewsko-łotewskiego), praca rodziny w wydzierżawionym majątku Kałaniszki; 0001, od początku
Śmierć ojca w 1924 roku, sprzedaż części gospodarstwa i powrót matki z dziećmi w swoje rodzinne strony, na Wileńszczyznę, otrzymanie obywatelstwa polskiego, wyjazdy Moniki Szłabun do pracy sezonowej na Łotwę w wieku 14 lat; 0001, 5 min
II wojna światowa, okupacja sowiecka, okupacja niemiecka, zamążpójście w 1943 roku, śmierć męża z rąk okupanta; 0001, 10 min
Okoliczności śmierci męża Moniki Szłabun, Stanisława; 0001, 15 min
Przywiezienie zwłok męża potajemnie do wioski i pochowanie, drugie wejście Sowietów w te strony, zakładanie kołchozów, zatrudnienie Moniki Szłabun w sanatorium w Brasławiu; 0001, 20 min
Niezadowolenie Moniki Szłabun z powodu nadmiaru języka białoruskiego w kościele w Brasławiu; 0001, 25 min
Opis majątku dzierżawionego na Łotwie przez rodziców, pochodzenie rodziców; siostry Moniki Szłabun; 0001, 30 min
Życie codzienne w majątku, jeżdżenie do kościoła do Alerni, pielęgnowanie języka polskiego w domu rodzinnym, otrzymanie polskiego obywatelstwa po przyjeździe do Polski; 0001, 35 min
Wspomnienia z dzieciństwa z majątku Kałaniszki, gościnność i otwartość rodziców Moniki Szłabun, częste wizyty gości; 0001, 40 min
Wyjazdy po zakupy na rynek do miasteczka Skordaliny; 0001, 45 min
Organizacja kolonii w Krasnosielcach, wspomnienie ulubionych dań jedzonych w dzieciństwie na Łotwie; 0001, 50 min
Obchodzenie świąt Bożego Narodzenia i Wielkanocy; 0001, 55 min
Nauka w szkole podstawowej w Krasnosielcach, nauka w sowieckiej szkole podczas okupacji, żal do matki za przerwanie nauki; 0001, 60 min
Opis szkoły, nauczycielki, dobre wspomnienia z okresu nauki, częste wizyty w oddalonym 3 km Brasławiu, np. do kościoła; 0001, 1 h 5 min
Zniknięcie księdza z kościoła w Brasławiu podczas okupacji sowieckiej, pozostawienie zamkniętego kościoła po wojnie, represje za praktykowanie religii, poprawa sytuacji po śmierci Stalina; 0002, od początku
Okupacja niemiecka, otwarty kościół i kaleki ksiądz do posługi kapłańskiej, opis przedwojennego Brasławia, wspomnienie biedy po wojnie – ciężka praca w kołchozie i marne zarobki; 0002, 5 min
Praca salowej w sanatorium; 0002, 10 min
Społeczność żydowska w Brasławiu przed wojną, handel i sklepiki żydowskie, synagoga; 0002, 15 min
Współpraca Niemców mieszkających przed wojną na Łotwie z okupantem niemieckim, represje niemieckie wobec brasławskich Żydów, getto żydowskie; 0002, 20 min
Opis żołnierzy Armii Czerwonej, wizyta w domu Moniki Szłabun trzech sowieckich żołnierzy, chowanie przed nimi jedzenia; 0002, 25 min
Początek okupacji niemieckiej, wkroczenie Niemców na te tereny, jedyne przyjście Niemców do domu Moniki Szłubun po zabiciu jej męża (żołnierze szukali partyzantów); 0002, 35 min
Opis ślubu Moniki Szłabun z pierwszym mężem wzięty w czasie wojny w 1943 roku, okoliczności poznania męża; 0002, 40 min
Okoliczności śmierci męża zabitego przez partyzantów; 0002, 45 min
Nauka w wieczorowej szkole podczas pierwszej okupacji sowieckiej w 1939; 0002, 50 min
Przyjazdy obozów harcerskich i studentów w te okolice w wakacje przed wojną, pranie ich ubrań za pieniądze; 0002, 55 min
Kino plenerowe wyświetlane przez Sowietów podczas okupacji; 0002, 60 min
Sposoby spędzania wolnego czasu przez młodzież przed wojną (tańce na polu, śpiewy, gry); 0002, 1 h 5 min
Opis wspólnie oglądanych zdjęć z archiwum prywatnego Moniki Szłabun; 0003, od początku
Pochodzenie rodziny (drobna szlachta bez ziemi, która zamieszkiwała ziemie pogranicza polsko-litewsko-łotewskiego), praca rodziny w wydzierżawionym majątku Kałaniszki; 0001, od początku
Śmierć ojca w 1924 roku, sprzedaż części gospodarstwa i powrót matki z dziećmi w swoje rodzinne strony, na Wileńszczyznę, otrzymanie obywatelstwa polskiego, wyjazdy Moniki Szłabun do pracy sezonowej na Łotwę w wieku 14 lat; 0001, 5 min
II wojna światowa, okupacja sowiecka, okupacja niemiecka, zamążpójście w 1943 roku, śmierć męża z rąk okupanta; 0001, 10 min
Okoliczności śmierci męża Moniki Szłabun, Stanisława; 0001, 15 min
Przywiezienie zwłok męża potajemnie do wioski i pochowanie, drugie wejście Sowietów w te strony, zakładanie kołchozów, zatrudnienie Moniki Szłabun w sanatorium w Brasławiu; 0001, 20 min
Niezadowolenie Moniki Szłabun z powodu nadmiaru języka białoruskiego w kościele w Brasławiu; 0001, 25 min
Opis majątku dzierżawionego na Łotwie przez rodziców, pochodzenie rodziców; siostry Moniki Szłabun; 0001, 30 min
Życie codzienne w majątku, jeżdżenie do kościoła do Alerni, pielęgnowanie języka polskiego w domu rodzinnym, otrzymanie polskiego obywatelstwa po przyjeździe do Polski; 0001, 35 min
Wspomnienia z dzieciństwa z majątku Kałaniszki, gościnność i otwartość rodziców Moniki Szłabun, częste wizyty gości; 0001, 40 min
Wyjazdy po zakupy na rynek do miasteczka Skordaliny; 0001, 45 min
Organizacja kolonii w Krasnosielcach, wspomnienie ulubionych dań jedzonych w dzieciństwie na Łotwie; 0001, 50 min
Obchodzenie świąt Bożego Narodzenia i Wielkanocy; 0001, 55 min
Nauka w szkole podstawowej w Krasnosielcach, nauka w sowieckiej szkole podczas okupacji, żal do matki za przerwanie nauki; 0001, 60 min
Opis szkoły, nauczycielki, dobre wspomnienia z okresu nauki, częste wizyty w oddalonym 3 km Brasławiu, np. do kościoła; 0001, 1 h 5 min
Zniknięcie księdza z kościoła w Brasławiu podczas okupacji sowieckiej, pozostawienie zamkniętego kościoła po wojnie, represje za praktykowanie religii, poprawa sytuacji po śmierci Stalina; 0002, od początku
Okupacja niemiecka, otwarty kościół i kaleki ksiądz do posługi kapłańskiej, opis przedwojennego Brasławia, wspomnienie biedy po wojnie – ciężka praca w kołchozie i marne zarobki; 0002, 5 min
Praca salowej w sanatorium; 0002, 10 min
Społeczność żydowska w Brasławiu przed wojną, handel i sklepiki żydowskie, synagoga; 0002, 15 min
Współpraca Niemców mieszkających przed wojną na Łotwie z okupantem niemieckim, represje niemieckie wobec brasławskich Żydów, getto żydowskie; 0002, 20 min
Opis żołnierzy Armii Czerwonej, wizyta w domu Moniki Szłabun trzech sowieckich żołnierzy, chowanie przed nimi jedzenia; 0002, 25 min
Początek okupacji niemieckiej, wkroczenie Niemców na te tereny, jedyne przyjście Niemców do domu Moniki Szłubun po zabiciu jej męża (żołnierze szukali partyzantów); 0002, 35 min
Opis ślubu Moniki Szłabun z pierwszym mężem wzięty w czasie wojny w 1943 roku, okoliczności poznania męża; 0002, 40 min
Okoliczności śmierci męża zabitego przez partyzantów; 0002, 45 min
Nauka w wieczorowej szkole podczas pierwszej okupacji sowieckiej w 1939; 0002, 50 min
Przyjazdy obozów harcerskich i studentów w te okolice w wakacje przed wojną, pranie ich ubrań za pieniądze; 0002, 55 min
Kino plenerowe wyświetlane przez Sowietów podczas okupacji; 0002, 60 min
Sposoby spędzania wolnego czasu przez młodzież przed wojną (tańce na polu, śpiewy, gry); 0002, 1 h 5 min
Opis wspólnie oglądanych zdjęć z archiwum prywatnego Moniki Szłabun; 0003, od początku
fragmenty nagrania
udostępnianie transkrypcji
W celu udostępnienia transkrypcji nagrania prosimy o kontakt z Archiwum Ośrodka KARTA: [email protected]
galeria
11fotografii
