Mozyrz jest jednym z większych miast białoruskiego Polesia. Malownicze położenie na morenowych wzgórzach ciągnących się wzdłuż Prypeci odróżnia to miejsce od typowego dla Polesia równinnego i podmokłego krajobrazu.
Udokumentowana historia Mozyrza sięga połowy XII wieku – istniał tu wtedy jeden z grodów ruskich należących do księstwa kijowskiego. Od czasu Unii Lubelskiej w 1569 roku znajdował się w granicach Rzeczypospolitej. W 1577 roku otrzymał od króla Stefana Batorego magdeburskie prawa miejskie. Polska historia Mozyrza kończy się wraz z drugim rozbiorem Polski w 1793 roku. Znaczący rozwój miasta miał miejsce w XIX wieku: pod koniec stulecia Mozyrz liczył 10 tysięcy mieszkańców, z czego 70% stanowili Żydzi. Miasto odegrało szczególną rolę w wojnie polsko bolszewickiej. 5 marca 1920 w ramach tzw. operacji mozyrskiej zostało zdobyte przez oddziały 9 Dywizji Piechoty dowodzone przez płk. Władysława Sikorskiego. Zwycięstwo wojsk polskich (przez Piłsudskiego uznane za jedno z ważniejszych podczas całej wojny) przyniosło Sikorskiemu awans generalski. 27 kwietnia 1920 okolice Mozyrza były również areną „bitwy morskiej” na Prypeci między Flotyllą Pińską (należącą do Polaków) a Flotyllą Dnieprzańską (wchodzącą w skład Armii Czerwonej). Od zakończenia działań wojennych do podpisania pokoju w Rydze w Mozyrzu miał miejsce jeszcze jeden epizod szczególnie ważny dla historii Białorusi. 12 listopada 1920 generał Bułak-Bałachowicz, po zdobyciu miasta przez jego ochotniczą armię, ogłosił tu niepodległość Białoruskiej Republiki Ludowej. Jednak już po kilku dniach „bałachowcy” zmuszeni zostali do wycofania się na terytorium Polski. Po pokoju w Rydze Mozyrz znalazł się w granicach ZSRR. Od 1938 roku był stolicą obwodu poleskiego, natomiast od 1954 roku jest ponad stutysięcznym centrum rejonu należącego do obwodu homelskiego. Pozostałością panowania Polski w tym mieście są XVII i XVIII-wieczne kościoły (bądź to co z nich pozostało), wśród nich kościół pobernardyński oraz dwie świątynie należące niegdyś do zakonu cystersów. Miasto zamieszkuje mała grupa osób przyznających się do polskich korzeni. Tradycyjnie skupia się ona wokół kościoła katolickiego oraz Rejonowego Oddziału Związku Polaków na Białorusi.
Grzegorz Kaczorowski
Grzegorz Kaczorowski