Polacy na Wschodzie

Pierwotna nazwa miasta – Akmolińsk – wywodzi się od osady handlowej, założonej przez Rosjan w 1824 roku jako punkt przesyłowy dla tranzytu zboża z terenów południowej Azji. W 1862 roku warowny gród uzyskał prawa miejskie, co wpłynęło na jego intensywny rozwój w kolejnych latach. Podczas II wojny światowej Akmolińsk, będący już wówczas centrum administracyjnym obwodu, był dla ZSRR miastem o dużym znaczeniu strategicznym ze względu na proces przenoszenia doń zakładów i fabryk z obszarów okupowanych przez hitlerowskie Niemcy. Od 1940 roku Akmolińsk wraz z okolicznymi miejscowościami stał się jednym z centrów lokalizacji sowieckiego systemu obozów pracy przymusowej. W okolicach miasta znajdowały się łagry, przeznaczone głównie dla rodzin aresztowanych przez NKWD. Wśród więźniów liczną grupę stanowili Polacy deportowani do Kazachstanu z zajętych przez Armię Czerwoną terenów II Rzeczpospolitej. Miasto było również punktem, do którego przesiedlano zesłańców różnych narodowości w ramach masowych deportacji w głąb ZSRR.Po zakończeniu wojny Akmolińsk zyskał rangę dużego ośrodka przemysłowego i ważnego węzła komunikacyjnego w Kazachstańskiej SRR. W 1961 roku, decyzją Nikity Chruszczowa, miasto zostało przemianowane na Celinograd, a zarazem stało się centrum projektu władz ZSRR, polegającego na przekształceniu olbrzymich obszarów stepowych w pola uprawne, głównie dla uprawy zboża. Od tego momentu, w związku z migracją ludności mającej realizować program, w mieście nastąpił duży wzrost liczby mieszkańców i następny etap jego dynamicznego rozwoju. W 1992 roku, po wcześniejszym proklamowaniu przez Kazachstan niepodległości, zmieniono nazwę miasta na Akmoła, co w języku autochtonów oznacza "biała mogiła". Trzy lata później władze kazachstańskie podjęły decyzję o przeniesieniu stolicy z dotychczasowej – Ałma-Aty – właśnie do Akmoły. Po zakończeniu tego procesu w 1998 roku ponownie przemianowano miasto, przyjmując nazwę obowiązującą do dziś. Współcześnie Astana jest dużym ośrodkiem kulturalnym i przemysłowym, nastawionym głównie na produkcję maszyn rolniczych oraz zaopatrywanie rynku spożywczego. Ze stołecznością miasta wiąże się bezustanny proces jego urbanizacji. Na lewym brzeg Irtyszu, w centrum Astany, wybudowano prestiżową dzielnicę finansową, gdzie zlokalizowano także reprezentacyjne ministerialne gmachy władz państwowych i przedstawicielstw dyplomatycznych innych krajów. Realizacja odważnych projektów architektonicznych, kontrastujących ze starszymi dzielnicami znajdującymi się na prawym brzegu rzeki, odzwierciedla dynamikę rozwoju miasta. W Astanie żyje około 600 tysięcy mieszkańców, wśród których znajdują się głównie Kazachowie i Rosjanie, ale także przedstawiciele mniejszości takich jak Uzbecy czy Kirgizi. Dominującymi wyznaniami są islam sunnicki oraz prawosławie, ale sporą grupę mieszkańców stanowią również katolicy, w tym Polacy i Niemcy. W mieście wybudowany został duży kościół rzymskokatolicki pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy, gdzie posługę pełnią m.in. księża z Polski. Inni przedstawiciele polskiej społeczności w Astanie to przede wszystkim potomkowie osób wywiezionych na tereny Kazachstanu w latach 1936-37, kiedy władze sowieckie zdecydowały o realizacji planu przesiedleń z tzw. polskiego rejonu narodowego w Ukraińskiej SRR. Niewielką grupę mieszkańców miasta stanowią rodziny lub starsze osoby pochodzenia polskiego, które pozostały w ZSRR po zwolnieniach z sowieckich łagrów lub specposiołków, gdzie umieszczano zesłańców w okresie II wojny światowej. Środowisko polskie w Astanie skupione jest wokół katolickiej świątyni oraz lokalnego Związku Polaków. Związek wydaje gazetę przeznaczoną dla Polonii, organizuje cykliczne lekcje języka polskiego, a także współorganizuje przeznaczone głównie dla młodzieży wycieczki do Polski. Liczba Polaków w obwodzie akmolińskim szacowana jest obecnie na ponad 12 tysięcy osób, z czego co dziesiąta żyje w stolicy rejonu. W 2008 roku władze Rzeczpospolitej zdecydowały o przeniesieniu kazachstańskiej placówki dyplomatycznej do Astany, pozostawiając jednak zredukowany konsulat w Ałma-Acie. Dzięki temu środowisko Polaków z północnych terytoriów Kazachstanu uzyskało łatwiejszy dostęp do pomocy świadczonej przez ambasadę, w tym do wsparcia w uzyskaniu Karty Polaka, która, zwłaszcza dla młodych osób, stanowi olbrzymie udogodnienie, pozwalające na podjęcie edukacji w Polsce, otrzymanie dofinansowania do studiów, a także rozpoczęcie legalnej pracy zarobkowej.

Michał Bronowicki