Polacy na Wschodzie

Streszczenie relacji z minutnikiem

[00:00:00] AHM_PnW_2426_Czałczyńska_Stanisława_01
Przedstawienie się: data i miejsce urodzenia; rodzice i rodzeństwo; uczęszczanie w dzieciństwie do miejscowej ochronki; swobodne rozmawianie w języku polskim do czasu rozpoczęcia II wojny światowej; miejscowy kościół; przyjęcie I komunii świętej w 1942 roku; zagrożenia ze strony banderowców, ukrywanie polskiej tożsamości; ukrywanie się przed banderowcami; wyjazd braci ojca na stałe do Polski;

[00:05:00, 01]
Przedstawienie rodziny ze strony matki; śmierć kuzyna Józefa w getcie; ucieczka kuzynów ze strony matki i osiedlenie się w Polsce; losy rodziny koleżanki – Iwony Karapczyńskiej; odwiedzenie koleżanki Iwony po raz pierwszy w 1977 roku; odwiedzanie rodziny osiadłej w Polsce (Opole, Niemodlin); refleksje z spędzania Świąt Bożego Narodzenia u rodziny w Polsce;

[00:10:00, 01]
Brak dostępu do kościoła, ukrywanie się z religijnością (potajemne chrzczenie dzieci); podjęcie pracy telegrafistki na poczcie; wyjazd z córką do rodziny w Niemodlinie i Opolu; spotkanie z kolegą z dzieciństwa – Tadeuszem Machowskim; losy Tadeusza Machowskiego; samotne wychowywanie dzieci po rozwodzie Stanisławy Czałczyńskiej z mężem; wyjazd z 19-letnią córką w odwiedziny do kolegi w Chechle w Polsce; znajomości zawarte podczas podróży pociągiem do Legnicy;

[00:15:00, 01]
Ciąg dalszy opowieści o znajomości z podróży pociągiem do Polski; ukrywanie pochodzenia polskiego w czasie okupacji niemieckiej, komunikowanie się w języku ukraińskim; prześladowanie rodziny Czałczyńskich przez nacjonalistów ukraińskich (banderowców) w 1944 roku, ukrywanie się Stanisławy z ojcem na okolicznych polach;

[00:20:00, 01]
Zamordowanie miejscowej rodziny przez banderowców; ucieczka polskich rodzin do Polski; decyzja rodziców Stanisławy Czałczyńskiej o pozostaniu w Bohorodczanach;

[00:00:00] AHM_PnW_2426_Czałczyńska_Stanisława_02
Prześladowanie duchowieństwa przez banderowców w 1943 roku; wyjazd miejscowych księży do Polski; rabowanie i niszczenie majątku kościelnego; zamykanie kościołów; odnowienie kościoła (w okresie władzy radzieckiej) i przekazanie świątyni duchownym prawosławnym; dostępność do kościoła i cerkwi w czasie okupacji niemieckiej; nauczanie w czasie okupacji niemieckiej;

[00:05:00, 02]
Wkroczenie wojsk radzieckich do Bohorodczan we wrześniu 1939 roku, powitanie ich przez Ukraińców; wkroczenie Niemców i Węgrów w 1941 roku; okupacja niemiecka: rozstrzelanie 30-stu mieszkańców miasteczka w odwecie; przejście frontu w 1944 roku; przedstawienie przez Stanisławę Czałczyńską przedwojennych Bohorodczan (zabudowa, obiekty publiczne, narodowości i ich wyznania);

[00:10:00, 02]
Okoliczności dowiedzenia się o śmierci prezydenta Polski w 1935 roku, żałoba po śmierci Józefa Piłsudskiego; narodowości zamieszkujące w Bohorodczanach przed 1939 rokiem (Polacy, Ukraińcy, Żydzi), ich wzajemne relacje, standard życia, uprawiane zawody; lokalizacja domu rodziny Czałczyńskich przy ulicy Sadżawskiej; pochodzenie nazw ulic w Bohorodczanach;

[00:15:00, 02]
Dom rodzinny Czałczyńskich w Bohorodczanach (lokalizacja domu, praca ojca we własnym zakładzie stolarskim, śmierć ojca); stacjonowanie wojsk polskich w czasach II RP w Nadwórnej oraz strzelców w Bohorodczanach; opiekowanie się zbiorową mogiłą strzelców przez zakonnice z Rohatynia; urzędnicy miejscy za czasów II RP; historia zakonnicy z Bohorodczan;

[00:20:00, 02]
Nauka religii w ochronce prowadzonej przez zakonnice, przygotowanie do I komunii świętej w 1942 roku; przedstawienie swojego rodzeństwa; uczęszczanie do szkoły z językiem ukraińskim w czasie okupacji niemieckiej; ograniczona znajomość języka polskiego, domowa nauka czytania i pisania z pomocą cioci Karoli w oparciu o pismo „Płomyczek”; utrzymywanie kontaktów z koleżanką z Legnicy;

[00:25:00, 02]
Przedstawienie okolicznych miejscowości; codzienne zakupy;

[00:00:00] AHM_PnW_2426_Czałczyńska_Stanisława_03
Życie i losy społeczności żydowskiej w czasie okupacji niemieckiej (życie religijne, wysiedlanie do getta w Stanisławowie, grabież majątku, ukrywanie się u sąsiadów); relacje z Niemcami w czasie okupacji niemieckiej;

[00:05:00, 03]
Rozstrzelanie żydowskiej rodziny przez Niemców; życie codzienne dominikanów w klasztorze; edukacja i życie zawodowe Stanisławy Czałczyńskiej; zamążpójście i narodziny dwóch córek; sprzedanie domu i zamieszkanie z córką;

[00:10:00, 03]
Rozbrajanie i ściganie banderowców na początku lat 50; zniszczenia w wyniku działań wojennych; wyzwolenie przez Armię Radziecką spod okupacji niemieckiej; ukrywanie się w ziemiance w czasie przejścia frontu;

[00:15:00, 03]
Życie w mieście po wojnie; ucieczka Polaków do Polski w latach 40.; wywożenie rodzin banderowców na Syberię; repatriacja Polaków po II wojnie światowej; decyzja męża Stanisławy o pozostaniu na Ukrainie; śmierć ojca; śmierć babci; rozwód Stanisławy Czałczyńskiej z mężem;

[00:20:00, 03]
Pochodzenie matki i ojca; mieszane małżeństwa polsko-ukraińskie, życie religijne (wyznanie katolickie i prawosławne, kościół katolicki i cerkiew grekokatolicka); zamknięcie kościoła i cerkwi; ukrywanie się z obrzędami religijnymi (chrzest, komunia), cywilne śluby; odzyskanie cerkwi i kościoła w latach 90.;

[00:25:00, 03]
Chrzest córek Stanisławy Czałczyńskiej; zakaz chodzenia do kościoła i cerkwi, sankcje za ujawnianie religijności; wyjazd Stanisławy z matką do kościoła we Lwowie; komunalne pogrzeby; edukacja w czasie okupacji niemieckiej, kontynuacja nauki po zakończeniu II wojny światowej; zatrudnienie się na poczcie jako księgowa później jako telegrafistka;

[00:30:00, 03]
Przejście na emeryturę w wieku 55 lat; przymusowe zapisywanie do Komsomołu; rozstanie z mężem; rodziny córek, kontakty z wnuczkami i prawnukami; przedstawienie córek;

[00:35:00, 03]
Znajomość języka polskiego w rodzinie; posiadanie przez córki Karty Polaka; wykształcenie wnuczki, ubieganie się o Kartę Polaka;

AHM_PnW_2426_Czałczyńska_Stanisława_04
Śpiewanie piosenek przez Stanisławę Czałczyńską; opowiedzenie żartu na temat Gomułki i Chruszczowa;

[00:05:00, 04]
Wrażenia po katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem; wspomnienie prezydenta Lecha Kaczyńskiego.