Urodził się 19 grudnia 1928 w Jęczmieniszkach koło Niemenczyna (II RP). Ojciec – Jan, matka – Wiktoria. Rodzice prowadzili gospodarstwo rolne w kolonii polskiej w Jęczmieniszkach, mając do utrzymania kilkoro dzieci. Rodzina żyła początkowo w biedzie, ale w późniejszych latach 30. ich sytuacja materialna znacznie poprawiła się. Antoni Ostrouch zdążył ukończyć do wybuchu wojny trzy klasy szkoły powszechnej. W czasie wojny wstąpił do oddziałów partyzanckich Armii Krajowej. W roku 1947 został aresztowany przez NKWD, torturowany, przewieziony do Moskwy i skazany w zaocznym procesie na 8 lat łagru. Przebywał w kilku obozach o zaostrzonym rygorze, m. in. w Mołdawskiej Republice Sowieckiej i w Omsku. W czasie pobytu w łagrach pracował m. in. w cegielni, przy budowie pieców, przy budowie elektrowni, w wojskowych magazynach, przy kopaniu rowów, w kołchozach. Został zwolniony w 1955 roku i przez Moskwę wrócił do domu. Przez pewien czas miał trudności z otrzymaniem pracy. Przez kolejne dziesięciolecia (aż do końca lat 80.) wiele razy miał kłopoty z sowieckimi służbami specjalnymi. Był inwigilowany. Mimo korzystnej opinii został zwolniony z pracy i jako były więzień polityczny otrzymał zakaz pracy w odległości 100 kilometrów od Wilna. Zakaz ten został uchylony po interwencji u władz wojskowych.
opis nagrania
Streszczenie relacji z minutnikiem
Pochodzenie, ojciec na wojnie we wrześniu 1939, wejście sowietów, wysokie podatki, partyzanci, wojna w czerwcu 1941, konieczność aprowizacji wojsk i partyzantów, wstąpienie do partyzantki, Litwini niechętni Polakom, Rosjanie demolują gospodarstwo, wyjazd ludzi do Polski w 1945 roku, dalsza i bliższa rodzina wyjeżdża do Polski, tajne organizowanie się pod drugą okupacją sowiecką po 1944 roku, partyzantka w czasie drugiej okupacji sowieckiej, aresztowanie, tortury; 001 ok. 1 min
Sąd zaoczny, zesłanie do obozu, przesiadka w Moskwie, bicie przez strażników, obóz o zaostrzonym reżimie, numeracje obozów, praca w cegielni, noszenie cegieł na plecach, budowanie pieców, praca przy produkcji cegieł, pułkownik Leszczyński i przyjaźń z pułkownikiem, interwencja pułkownika i zorganizowanie przez niego pomocy, sześćdziesiąt zastrzyków dla Antoniego Ostroucha ratujących mu życie; 001 ok. 10 min
Powrót do zdrowia, nowe miejsce pracy, przyjaźnie nastawieni współwięźniowie, trudna praca przy piecu w upale – mróz na zewnątrz, załamanie psychiczne i chęć śmierci, fabryka mebli, kolejna pomoc życzliwego nadzorcy i lżejsza praca, zmiana miejsca pobytu, wyjazd do obozu w Omsku, trzy tygodnie w baraku w oczekiwaniu na śmierć, praca w obozie; 001 ok. 20 min
Kolejne prace w obozie, fundamentowanie budowy, praca na akord, lanie fundamentów, nagroda za dobrze wykonaną pracę, śmierć nieostrożnych więźniów z nagłego przejedzenia, baza maszyn dla wojska (10 dni pracy), śmierć Stalina i nadzieja na zwolnienie, praca w kołchozie przy kopaniu ziemniaków, nagła gorączka i choroba, uwalnianie niektórych więźniów, numer obozowy, zadanie do zrobienia w kołchozie i perspektywa uwolnienia, droga do kołchozu w towarzystwie 36 współwięźniów, sytuacja w kołchozie, noclegi, względna obfitość jedzenia; 001 ok. 30 min
28 dni na wykonanie zadania, kawałek mięsa jako rarytas niewidziany od ośmiu lat, dobra współpraca z kołchoźnikami, oczekiwanie na powrotny transport do obozu, kilka dni opóźnienia, decyzja o zwolnieniu z obozu, apel w obecności zwierzchnictwa obozu, wyczytywanie nazwisk, uwolnienie z obozu, droga powrotna przez Omsk, brak biletów i niemożność kontynuowania podróży, interwencja w sprawie biletów zakończona sukcesem, kupno kilograma kiełbasy; 001 ok. 40 min
Droga z Moskwy do Wilna, nagabywanie przez tajnych agentów, przyjazd do Wilna, powrót do domu, spotkanie z bratem, nierozpoznanie brata przez brata, spotkanie z matką, kłopoty ze zdobyciem pracy, zdobycie pracy dzięki ludzkiej życzliwości; 002 ok. 1 min
Podjęcie pracy, sadzenie drzew, współpraca z życzliwym ministrem, umiejętność organizacji pracy, poznanie przyszłej żony, ożenek, nagłe zwolnienie z pracy (jako były więzień polityczny nie może pracować w odległości 100 km od miasta), nieudana próba zmiany sytuacji, kolejna próba zmiany decyzji (u władz wojskowych), list z pozytywną odpowiedzią, premie i nagrody za dobrą pracę; 002 ok. 10 min
Kolejne kłopoty – ze zdobyciem mieszkania, podania, pozytywne załatwienie tej sprawy, otrzymanie mieszkania, enkawudziści pilnują w pracy w latach 80., tragedia rodzinna – zamordowanie syna, śledztwo, próby dojścia sprawiedliwości w sprawie śmierci syna, wyjazd do Moskwy z zachowaniem środków bezpieczeństwa w obawie przed NKWD, próba prowadzenia własnego śledztwa i opór władz, msza w intencji wyjaśnienia zaginięcia syna, nagłe pojawienie się zwłok syna, groźby ze strony władz; 002 ok. 20 min
Obawy przed służbami specjalnymi i władzą, nękanie rodziny przez tajne służby, choroby żony, własny stan zdrowia, pogorszenie się stanu zdrowia własnego i żony w związku z emocjami po śmierci syna i życiem w stałym zagrożeniu; obecna pomoc finansowa z Polski, dodatek do emerytury, wyjazdy do Polski; 002 ok. 33 min
Aresztowanie w 1947 roku, więzienie w Wilnie, tortury, przesłuchanie, charakterystyka warunków w obozach, pluskwy, Polacy w obozie (93 osoby), kilkanaście narodowości z całego świata w obozie, wywożenie martwych więźniów, zima, uzależnianie wyżywienia od postępów w pracy, kłopoty z uzyskaniem pożywienia; 003 ok. 1 min
Charakterystyka swojego ojca Jana Ostroucha, jego losy w czasach rewolucji październikowej i później, dziadek, kwestie matrymonialne, poznanie się ojca i mamy, gospodarowanie rodziców, budowanie gospodarstwa, trudne warunki materialne, ciężka praca ojca, powolna poprawa sytuacji materialnej rodziny, rodzeństwo Antoniego Ostroucha; 004 ok. 1 min
Początek II wojny światowej, nędza za czasów sowieckich, rekwizycje, bandy, członkowie rodziny i fragmenty ich losów, wyjazdy do Polski niektórych członków rodziny po 1945 roku, okoliczności wyjazdu Polaków z Wileńszczyzny, pożegnania, wzruszenia; 004 ok. 8 min
Losy niektórych członków rodziny (siostra, brat, wujkowie), wiersz przy odjeździe cioci, pomoc żydowskiemu dziecku, partyzantka, akcje partyzanckie, choroba brata; 004 ok. 16 min
Trudne warunki życia za okupacji sowieckiej, niechęć sowietów do Polaków, rodzinna wieś przed wojną – kolonia, dom i 11 hektarów ziemi, gospodarstwo, szkoła przed wojną, ukończenie trzech klas przed wybuchem wojny, decyzja o przystąpieniu do partyzantki; 005 ok. 1 min
Wizyty w Wilnie przed wojną, topografia przedwojennego Wilna, losy niektórych bliższych i dalszych członków rodziny, Żydzi w Wilnie, ich gospodarowanie i umiejętności handlowe, parafia w Jęczmieniszkach, bieda w domu i brak obuwia, uroczystości kościelne, święta – lepsze jedzenie w domu, pierogi, modlitwy, różaniec; 005 ok. 5 min
Pochodzenie, ojciec na wojnie we wrześniu 1939, wejście sowietów, wysokie podatki, partyzanci, wojna w czerwcu 1941, konieczność aprowizacji wojsk i partyzantów, wstąpienie do partyzantki, Litwini niechętni Polakom, Rosjanie demolują gospodarstwo, wyjazd ludzi do Polski w 1945 roku, dalsza i bliższa rodzina wyjeżdża do Polski, tajne organizowanie się pod drugą okupacją sowiecką po 1944 roku, partyzantka w czasie drugiej okupacji sowieckiej, aresztowanie, tortury; 001 ok. 1 min
Sąd zaoczny, zesłanie do obozu, przesiadka w Moskwie, bicie przez strażników, obóz o zaostrzonym reżimie, numeracje obozów, praca w cegielni, noszenie cegieł na plecach, budowanie pieców, praca przy produkcji cegieł, pułkownik Leszczyński i przyjaźń z pułkownikiem, interwencja pułkownika i zorganizowanie przez niego pomocy, sześćdziesiąt zastrzyków dla Antoniego Ostroucha ratujących mu życie; 001 ok. 10 min
Powrót do zdrowia, nowe miejsce pracy, przyjaźnie nastawieni współwięźniowie, trudna praca przy piecu w upale – mróz na zewnątrz, załamanie psychiczne i chęć śmierci, fabryka mebli, kolejna pomoc życzliwego nadzorcy i lżejsza praca, zmiana miejsca pobytu, wyjazd do obozu w Omsku, trzy tygodnie w baraku w oczekiwaniu na śmierć, praca w obozie; 001 ok. 20 min
Kolejne prace w obozie, fundamentowanie budowy, praca na akord, lanie fundamentów, nagroda za dobrze wykonaną pracę, śmierć nieostrożnych więźniów z nagłego przejedzenia, baza maszyn dla wojska (10 dni pracy), śmierć Stalina i nadzieja na zwolnienie, praca w kołchozie przy kopaniu ziemniaków, nagła gorączka i choroba, uwalnianie niektórych więźniów, numer obozowy, zadanie do zrobienia w kołchozie i perspektywa uwolnienia, droga do kołchozu w towarzystwie 36 współwięźniów, sytuacja w kołchozie, noclegi, względna obfitość jedzenia; 001 ok. 30 min
28 dni na wykonanie zadania, kawałek mięsa jako rarytas niewidziany od ośmiu lat, dobra współpraca z kołchoźnikami, oczekiwanie na powrotny transport do obozu, kilka dni opóźnienia, decyzja o zwolnieniu z obozu, apel w obecności zwierzchnictwa obozu, wyczytywanie nazwisk, uwolnienie z obozu, droga powrotna przez Omsk, brak biletów i niemożność kontynuowania podróży, interwencja w sprawie biletów zakończona sukcesem, kupno kilograma kiełbasy; 001 ok. 40 min
Droga z Moskwy do Wilna, nagabywanie przez tajnych agentów, przyjazd do Wilna, powrót do domu, spotkanie z bratem, nierozpoznanie brata przez brata, spotkanie z matką, kłopoty ze zdobyciem pracy, zdobycie pracy dzięki ludzkiej życzliwości; 002 ok. 1 min
Podjęcie pracy, sadzenie drzew, współpraca z życzliwym ministrem, umiejętność organizacji pracy, poznanie przyszłej żony, ożenek, nagłe zwolnienie z pracy (jako były więzień polityczny nie może pracować w odległości 100 km od miasta), nieudana próba zmiany sytuacji, kolejna próba zmiany decyzji (u władz wojskowych), list z pozytywną odpowiedzią, premie i nagrody za dobrą pracę; 002 ok. 10 min
Kolejne kłopoty – ze zdobyciem mieszkania, podania, pozytywne załatwienie tej sprawy, otrzymanie mieszkania, enkawudziści pilnują w pracy w latach 80., tragedia rodzinna – zamordowanie syna, śledztwo, próby dojścia sprawiedliwości w sprawie śmierci syna, wyjazd do Moskwy z zachowaniem środków bezpieczeństwa w obawie przed NKWD, próba prowadzenia własnego śledztwa i opór władz, msza w intencji wyjaśnienia zaginięcia syna, nagłe pojawienie się zwłok syna, groźby ze strony władz; 002 ok. 20 min
Obawy przed służbami specjalnymi i władzą, nękanie rodziny przez tajne służby, choroby żony, własny stan zdrowia, pogorszenie się stanu zdrowia własnego i żony w związku z emocjami po śmierci syna i życiem w stałym zagrożeniu; obecna pomoc finansowa z Polski, dodatek do emerytury, wyjazdy do Polski; 002 ok. 33 min
Aresztowanie w 1947 roku, więzienie w Wilnie, tortury, przesłuchanie, charakterystyka warunków w obozach, pluskwy, Polacy w obozie (93 osoby), kilkanaście narodowości z całego świata w obozie, wywożenie martwych więźniów, zima, uzależnianie wyżywienia od postępów w pracy, kłopoty z uzyskaniem pożywienia; 003 ok. 1 min
Charakterystyka swojego ojca Jana Ostroucha, jego losy w czasach rewolucji październikowej i później, dziadek, kwestie matrymonialne, poznanie się ojca i mamy, gospodarowanie rodziców, budowanie gospodarstwa, trudne warunki materialne, ciężka praca ojca, powolna poprawa sytuacji materialnej rodziny, rodzeństwo Antoniego Ostroucha; 004 ok. 1 min
Początek II wojny światowej, nędza za czasów sowieckich, rekwizycje, bandy, członkowie rodziny i fragmenty ich losów, wyjazdy do Polski niektórych członków rodziny po 1945 roku, okoliczności wyjazdu Polaków z Wileńszczyzny, pożegnania, wzruszenia; 004 ok. 8 min
Losy niektórych członków rodziny (siostra, brat, wujkowie), wiersz przy odjeździe cioci, pomoc żydowskiemu dziecku, partyzantka, akcje partyzanckie, choroba brata; 004 ok. 16 min
Trudne warunki życia za okupacji sowieckiej, niechęć sowietów do Polaków, rodzinna wieś przed wojną – kolonia, dom i 11 hektarów ziemi, gospodarstwo, szkoła przed wojną, ukończenie trzech klas przed wybuchem wojny, decyzja o przystąpieniu do partyzantki; 005 ok. 1 min
Wizyty w Wilnie przed wojną, topografia przedwojennego Wilna, losy niektórych bliższych i dalszych członków rodziny, Żydzi w Wilnie, ich gospodarowanie i umiejętności handlowe, parafia w Jęczmieniszkach, bieda w domu i brak obuwia, uroczystości kościelne, święta – lepsze jedzenie w domu, pierogi, modlitwy, różaniec; 005 ok. 5 min