Urodził się we wrześniu 1927 we wsi Ćwirbuty w powiecie lidzkim jako najmłodsze z trojga dzieci Jana Pacyno i Heleny z domu Ostrołuch. Jego rodzice posiadali 30-hektarowe gospodarstwo rolne. Ojciec Wacława Pacyno był przed wojną sołtysem w Ćwirbutach. Wacław Pacyno ukończył przed wybuchem wojny cztery klasy szkoły powszechnej w rodzinnej wsi, po wkroczeniu Sowietów we wrześniu 1939 przez dwa lata kontynuował naukę w sowieckiej szkole, a w czasie okupacji niemieckiej przez pół roku pobierał nauki u księdza w sąsiednim Kurhanie. Od dzieciństwa zajmował się majsterkowaniem, pasjonował go także fotografia. Wiosnę 1943 został zaprzysiężony do Armii Krajowej i otrzymał pseudonim „Organista”. Brał udział w Operacji „Ostra Brama”. Po wojnie pracował na rodzinnym gospodarstwie rolnym, a następnie w kołchozie. W 1949 roku wyjechał z Ćwirbut do Lidy, gdzie podjął pracę ślusarza. W 1951 roku został aresztowany za przynależność do AK, aresztowania także jego brata, siostrę i rodziców oskarżonych o współpracę z AK. Po siedmiomiesięcznym śledztwie w Grodnie został skazany na 10 lat łagrów. W latach 1952–53 przebywał w Salechardzie (Nieniecka Republika) nad rzeką Ob, gdzie pracował przy załadunku drewna. W 1953 roku wraz z bratem został przewieziony do łagru w okolicy Ufy (Baszkiria), gdzie pracował przy budowie rafinerii naftowej. W 1955 roku warunkowo zwolniono go z łagru. Po powrocie do Lidy został ponownie zatrudniony jako ślusarz. W 1979 roku przeprowadził się do Wilna. W latach 90. zaangażował się w działalność kombatancką – pełnił funkcję prezesa wileńskiego Koła Kombatantów AK. Zmarł w 2019 roku.
opis nagrania
Streszczenie relacji z minutnikiem
Wczesna edukacja w rodzinnej wsi i miłość do Wilna; 001 ok. 1 min
Wybuch wojny niemiecko-rosyjskiej w powiecie lidzkim i pierwsze spotkanie z żołnierzami niemieckimi; 001 ok. 2 min
Partyzantka sowiecka i polska w powiecie lidzkim w czasie okupacji niemieckiej; 001 ok. 4 min
Powołanie młodych chłopców do Armii Czerwonej i działalność w Armii Krajowej w czasie okupacji niemieckiej (służba konspiracyjna, Operacja „Ostra Brama”, powrót do domu); 001 ok. 7 min
Praca po wojnie i aresztowanie Wacława Pacyno z rodziną w 1951 roku; 001 ok. 10 min
Pobyt w Salechardzie (wyrok i wywózka w marcu 1952, praca przy załadunku drewna, śmierć Stalina); 001 ok. 12 min
Przejazd z Salechardu do Baszkirii; 001 ok. 13 min
Pobyt w Baszkirii (budowa rafinerii naftowej); 001 ok. 15 min
Śledztwo NKWD w Lidzie; 001 ok. 16 min
Praca montera w Baszkirii i warunkowe zwolnienie w 1955 roku; 001 ok. 17 min
Wizyta w łagrze u mamy w Mińsku i podjęcie pracy ślusarza w Lidzie; 001 ok. 19 min
Powrót mamy i ojca do Ćwirbut w 1956 roku i ciężkie warunki bytowe po powrocie z zesłania; 001 ok. 21 min
Ożenek, mieszkanie w Lidzie i śmierć rodziców; 001 ok. 23 min
Przeprowadzka do Wilna w latach 80. (praca hydraulika, zmiana miejsca zamieszkania, przejście na emeryturę i dorabianie); 001 ok. 25 min
Pytania:
Opowieść o rodzicach (historia dziadka od strony ojca) i wkroczenie Sowietów w 1939 roku; 002 ok. 1 min
Przedwojenne gospodarstwo rodzinne w Ćwirbutach (opis domu, budowa nowego domu); 002 ok. 4 min
Nauka w szkole powszechnej w Ćwirbutach i Siemaszkach; 002 ok. 9 min
Prywatna nauka u księdza Józefa Bujara w Kurhanie w czasie okupacji niemieckiej; 002 ok. 11 min
Przedwojenny skład narodowościowy we wsi Ćwirbuty; 002 ok. 12 min
Pełnienie funkcji sklepikarza i opowieść o nauczycielach w szkole powszechnej w Ćwirbutach; 002 ok. 14 min
Przedwojenne wyjazdy z polskimi harcerzami z Biełohrudy i wywózka polskich osadników w głąb ZSRR w lutym 1940; 002 ok. 18 min
Praca na gospodarstwie rolnym i majsterkowanie (uprawa lnu, hodowla zwierząt); 002 ok. 20 min
Wyjazdy na targ do Lidy i pasja fotograficzna; 002 ok. 25 min
Przedwojenne obchodzenie świąt (służenie do mszy w Kurhanie) i przedwojenni Żydzi zajmujący się obwoźnym handlem; 002 ok. 27 min
Przedwojenne prenumerowanie „Plonu” i wspomnienia dotyczące śmierci Piłsudskiego; 003 ok. 1 min
Rozmowy przedwojennych chłopów na temat wojny i wybór ojca na sołtysa; 003 ok. 2 min
Przedwojenne płacenie podatków i znajomość języka białoruskiego; 003 ok. 4 min
Rodzeństwo Wacława Pacyno; 003 ok. 5 min
Wybuch wojny we wrześniu 1939 roku (wkroczenie Sowietów, pierwsze spotkanie z Sowietami, losy Kuncewiczów i majątku Radziwoniszki); 003 ok. 7 min
Kolega Kuźniecow z rodzinnej wsi i wizyty w majątku Radziwoniszki; 003 ok. 16 min
Pierwsza Komunia św. w Kurhanie i sytuacja powojenna (ogromne podatki za płody roli po wojnie i przystąpienie rodziny do kołchozu); 003 ok. 17 min
Zagrożenie wywózką w głąb ZSRR w czasie okupacji sowieckiej i nauka w szkole sowieckiej; 003 ok. 21 min
Białoruski wierszyk propagandowy na temat Woroszyłowa i nauczyciel we wsi; 003 ok. 23 min
Nauka języka rosyjskiego i nauka u ks. proboszcza w Kurhanie; 003 ok. 25 min
Wybuch wojny sowiecko-niemieckiej i okupacja niemiecka (jeńcy sowieccy pracujący na gospodarstwach, posterunek niemiecki przy stacji kolejowej w Kurhanie); 003 ok. 27 min
Zagrożenie wywózką na roboty do Rzeszy i podrabianie Aussweisu; 003 ok. 31 min
Okoliczności zaprzysiężenia do Armii Krajowej wiosną 1943 i działalność konspiracyjna w okolicach Lidy pod pseudonimem „Organista”; 003 ok. 33 min
Udział AK z Lidy w Operacji „Ostra Brama” (droga w kierunku Wilna, brak broni, przeszkolenie); 004 ok. 1 min
Druga konspiracja poakowska w okolicach Lidy; 004 ok. 3 min
Aktywność partyzantki sowieckiej w okolicach Lidy i okoliczności zakończenia II wojny światowej; 004 ok. 5 min
Rzeczywistość powojenna w Ćwirbutach i Lidzie (praca na kołchozie w Ćwirbutach, sposób na wyrwanie się z kołchozu); 004 ok. 7 min
Praca ślusarza w fabryce obuwia w Lidzie; 004 ok. 10 min
Aresztowanie we wrześniu 1951 za przynależność do AK (różnica między wyrokami rodzeństwa i rodziców); 004 ok. 12 min
Siedmiomiesięczne śledztwo w Grodnie (oskarżenie świadka o fotografowanie żołnierzy AK); 004 ok. 14 min
Pobyt w łagrze w Salechardzie (praca, więźniowie) i praca w Baszkirii; 004 ok. 17 min
Próba wyjazdu do Polski w 1957 roku i powrót rodziny z zesłania; 004 ok. 19 min
Wyjazd do Polski w latach 70.; 004 ok. 20 min
Sowieckie czołgi pod wieżą telewizyjną w Wilnie w 1991 roku; 004 ok. 22 min
Porównanie warunków pobytu w łagrze w Salechardzie i w Baszkirii; 004 ok. 25 min
Przypadek picia alkoholu w łagrze; 004 ok. 27 min
Organizowanie konspiracji w 1951 roku w Lidzie; 004 ok. 28 min
Przypadek donoszenia kolegi z pracy na Wacława Pacyno; 004 ok. 30 min
Wczesna edukacja w rodzinnej wsi i miłość do Wilna; 001 ok. 1 min
Wybuch wojny niemiecko-rosyjskiej w powiecie lidzkim i pierwsze spotkanie z żołnierzami niemieckimi; 001 ok. 2 min
Partyzantka sowiecka i polska w powiecie lidzkim w czasie okupacji niemieckiej; 001 ok. 4 min
Powołanie młodych chłopców do Armii Czerwonej i działalność w Armii Krajowej w czasie okupacji niemieckiej (służba konspiracyjna, Operacja „Ostra Brama”, powrót do domu); 001 ok. 7 min
Praca po wojnie i aresztowanie Wacława Pacyno z rodziną w 1951 roku; 001 ok. 10 min
Pobyt w Salechardzie (wyrok i wywózka w marcu 1952, praca przy załadunku drewna, śmierć Stalina); 001 ok. 12 min
Przejazd z Salechardu do Baszkirii; 001 ok. 13 min
Pobyt w Baszkirii (budowa rafinerii naftowej); 001 ok. 15 min
Śledztwo NKWD w Lidzie; 001 ok. 16 min
Praca montera w Baszkirii i warunkowe zwolnienie w 1955 roku; 001 ok. 17 min
Wizyta w łagrze u mamy w Mińsku i podjęcie pracy ślusarza w Lidzie; 001 ok. 19 min
Powrót mamy i ojca do Ćwirbut w 1956 roku i ciężkie warunki bytowe po powrocie z zesłania; 001 ok. 21 min
Ożenek, mieszkanie w Lidzie i śmierć rodziców; 001 ok. 23 min
Przeprowadzka do Wilna w latach 80. (praca hydraulika, zmiana miejsca zamieszkania, przejście na emeryturę i dorabianie); 001 ok. 25 min
Pytania:
Opowieść o rodzicach (historia dziadka od strony ojca) i wkroczenie Sowietów w 1939 roku; 002 ok. 1 min
Przedwojenne gospodarstwo rodzinne w Ćwirbutach (opis domu, budowa nowego domu); 002 ok. 4 min
Nauka w szkole powszechnej w Ćwirbutach i Siemaszkach; 002 ok. 9 min
Prywatna nauka u księdza Józefa Bujara w Kurhanie w czasie okupacji niemieckiej; 002 ok. 11 min
Przedwojenny skład narodowościowy we wsi Ćwirbuty; 002 ok. 12 min
Pełnienie funkcji sklepikarza i opowieść o nauczycielach w szkole powszechnej w Ćwirbutach; 002 ok. 14 min
Przedwojenne wyjazdy z polskimi harcerzami z Biełohrudy i wywózka polskich osadników w głąb ZSRR w lutym 1940; 002 ok. 18 min
Praca na gospodarstwie rolnym i majsterkowanie (uprawa lnu, hodowla zwierząt); 002 ok. 20 min
Wyjazdy na targ do Lidy i pasja fotograficzna; 002 ok. 25 min
Przedwojenne obchodzenie świąt (służenie do mszy w Kurhanie) i przedwojenni Żydzi zajmujący się obwoźnym handlem; 002 ok. 27 min
Przedwojenne prenumerowanie „Plonu” i wspomnienia dotyczące śmierci Piłsudskiego; 003 ok. 1 min
Rozmowy przedwojennych chłopów na temat wojny i wybór ojca na sołtysa; 003 ok. 2 min
Przedwojenne płacenie podatków i znajomość języka białoruskiego; 003 ok. 4 min
Rodzeństwo Wacława Pacyno; 003 ok. 5 min
Wybuch wojny we wrześniu 1939 roku (wkroczenie Sowietów, pierwsze spotkanie z Sowietami, losy Kuncewiczów i majątku Radziwoniszki); 003 ok. 7 min
Kolega Kuźniecow z rodzinnej wsi i wizyty w majątku Radziwoniszki; 003 ok. 16 min
Pierwsza Komunia św. w Kurhanie i sytuacja powojenna (ogromne podatki za płody roli po wojnie i przystąpienie rodziny do kołchozu); 003 ok. 17 min
Zagrożenie wywózką w głąb ZSRR w czasie okupacji sowieckiej i nauka w szkole sowieckiej; 003 ok. 21 min
Białoruski wierszyk propagandowy na temat Woroszyłowa i nauczyciel we wsi; 003 ok. 23 min
Nauka języka rosyjskiego i nauka u ks. proboszcza w Kurhanie; 003 ok. 25 min
Wybuch wojny sowiecko-niemieckiej i okupacja niemiecka (jeńcy sowieccy pracujący na gospodarstwach, posterunek niemiecki przy stacji kolejowej w Kurhanie); 003 ok. 27 min
Zagrożenie wywózką na roboty do Rzeszy i podrabianie Aussweisu; 003 ok. 31 min
Okoliczności zaprzysiężenia do Armii Krajowej wiosną 1943 i działalność konspiracyjna w okolicach Lidy pod pseudonimem „Organista”; 003 ok. 33 min
Udział AK z Lidy w Operacji „Ostra Brama” (droga w kierunku Wilna, brak broni, przeszkolenie); 004 ok. 1 min
Druga konspiracja poakowska w okolicach Lidy; 004 ok. 3 min
Aktywność partyzantki sowieckiej w okolicach Lidy i okoliczności zakończenia II wojny światowej; 004 ok. 5 min
Rzeczywistość powojenna w Ćwirbutach i Lidzie (praca na kołchozie w Ćwirbutach, sposób na wyrwanie się z kołchozu); 004 ok. 7 min
Praca ślusarza w fabryce obuwia w Lidzie; 004 ok. 10 min
Aresztowanie we wrześniu 1951 za przynależność do AK (różnica między wyrokami rodzeństwa i rodziców); 004 ok. 12 min
Siedmiomiesięczne śledztwo w Grodnie (oskarżenie świadka o fotografowanie żołnierzy AK); 004 ok. 14 min
Pobyt w łagrze w Salechardzie (praca, więźniowie) i praca w Baszkirii; 004 ok. 17 min
Próba wyjazdu do Polski w 1957 roku i powrót rodziny z zesłania; 004 ok. 19 min
Wyjazd do Polski w latach 70.; 004 ok. 20 min
Sowieckie czołgi pod wieżą telewizyjną w Wilnie w 1991 roku; 004 ok. 22 min
Porównanie warunków pobytu w łagrze w Salechardzie i w Baszkirii; 004 ok. 25 min
Przypadek picia alkoholu w łagrze; 004 ok. 27 min
Organizowanie konspiracji w 1951 roku w Lidzie; 004 ok. 28 min
Przypadek donoszenia kolegi z pracy na Wacława Pacyno; 004 ok. 30 min
fragmenty nagrania
udostępnianie transkrypcji
W celu udostępnienia transkrypcji nagrania prosimy o kontakt z Archiwum Ośrodka KARTA: ahm@karta.org.pl