Urodził się 10 lutego 1917 roku w Podzameczku koło Buczacza w Galicji (Austro-Węgry). Miał dziewięcioro rodzeństwa. Rodzice prowadzili gospodarstwo rolne. Ludwik Rutyna uczęszczał trzy lata do szkoły powszechnej we Lwowie (mieszkał u rodziny), następnie do szkoły w Wojciechówce i Podzameczku. Osiem lat kształcił się w gimnazjum koedukacyjnym humanistycznym w Buczaczu (miał możliwość kształcenia się we Lwowie i Buczaczu także dzięki pomocy dalszej rodziny i innych osób). Następnie wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego we Lwowie. Po rozwiązaniu seminarium przez sowietów w 1940 roku alumni kontynuowali studia w tajnym seminarium. 11 maja 1941 w katedrze lwowskiej Ludwik Rutyna otrzymał święcenia kapłańskie z rąk biskupa Eugeniusza Baziaka. Bezpośrednio po wyświęceniu został skierowany do Baworowa, aby objąć tam obowiązki wikarego. Spędził tam cztery lata, aż do przymusowego wyjazdu z grupą przesiedleńców na Opolszczyznę w czerwcu 1945 roku. W międzyczasie, po zamordowaniu przez Ukraińców proboszcza parafii w Baworowie, pełnił obowiązki administratora parafii. Po przyjeździe na ziemie zachodnie trafił do Mieszkowic w powiecie prudnickim, a następnie do Rudziczki i Szybowic. Tam jako proboszcz obsługiwał kilka kościołów, remontował świątynie i wizytował lekcje religii w całym powiecie. Został mu za to przyznany tytuł dziekana honorowego i kanonika. W czerwcu 1958 ksiądz Ludwik Rutyna przejął parafię w Koźlu. Od początku posługi angażował się w remont i budowę kościołów na terenie parafii. Od grudnia 1964 do końca 1988 roku pełnił obowiązki dziekana, a w lipcu 1981 otrzymał honorowy tytuł prałata. W grudniu 1990 roku, w wieku 73 lat, ksiądz prałat Ludwik Rutyna przeszedł na emeryturę. W 1990 roku mimo podeszłego wieku objął parafię w Buczaczu. W maju 1991 roku obchodził w katedrze lwowskiej 50-lecie święceń kapłańskich. Zmarł w 2010 roku.
opis nagrania
Streszczenie relacji z minutnikiem
Pochodzenia rodziny prawdopodobnie od XIV wieku, wieś i miejscowe parafie, kościół z 1773 roku i jego fundator, rodzice księdza, charakter ojca, służba wojskowa ojca w armii austriackiej, przyszła matka księdza wychodzi pierwszy raz za mąż, natychmiastowa śmierć jej męża, przyszły ojciec księdza korzystając z okazji żeni się z nią jako wdową, ojciec gospodaruje samodzielnie na Podzameczku, charakterystyka tej miejscowości, ludność rolnicza, szkoła na wysokim poziomie, wysoki poziom ogrodnictwa i sadownictwa w okolicy, katolicy i prawosławni – brak prawosławnych; 001 ok. 1 min
Rys historyczny okolicznych ziem, zamki obronne, sytuacja katolików i grekokatolików przez wieki, rys społeczny i socjalny wschodnich ziem Rzeczpospolitej, życie religijne dwóch obrządków, podziały między obrządkami i nacjami, dobre współżycie między obrządkami i nacjami, powody niesnasek, opowieść księdza kardynała Rubina z własnej posługi duszpasterskiej; 001 ok. 10 min
Gospodarstwo ojca, prowadzenie swoich spraw przez ojca, dziesięcioro dzieci w rodzinie (rodzeństwo księdza), siostra Janina i jej wypadek (oparzenie wrzątkiem), śmierć siostry, charakterystyka ojca i mamy, podział ról w rodzinie, sprawy gospodarskie ojca, sprawy gospodarskie matki, obowiązki dzieci, pasienie gęsi, tkanie lnu, bielenie lnu, pasienie krów; 001 ok. 19 min
Krąg rodzinny, rodzeństwo – też przyrodnie, brat przyrodni ojca w służbie w żandarmerii we Lwowie, propozycja przyjęcia Ludwika do Lwowa na naukę (w 7 roku życia), szkoła podstawowa męska na ulicy Sapiehy, pobliski kościół św. Elżbiety, powrót do Wojciechówki, nauka w szkole miejscowej (trzecia klasa), czwarta klasa w Podzameczku, egzamin do gimnazjum, osiem lat gimnazjum koedukacyjnego humanistycznego, dobry ksiądz katecheta, wakacje w domu, ojciec w czasie pierwszej wojny światowej, wspomnienia matki z pierwszej wojny światowej (trudne warunki, głód, dzieci, bochenek chleba), pierwsze wspomnienie L. Rutyny z dzieciństwa; 002 ok. 1 min
Plany co do dalszej nauki, ciocia i jej rodzina, rola cioci w dalszej edukacji Ludwika, ciocia namawia rodzinę Ludwika na dalsze kształcenie syna, niechętna zgoda ojca na dalszą naukę Ludwika, gimnazjum w Buczaczu, pomoc u cioci i pomoc w domu w czasie wakacji, pociąg, Podzameczek jako enklawa, lokalne języki, nauczyciele i ich charakterystyka (Polacy, Żydzi, Ukraińcy), jeden z nauczycieli w szkole; 002 ok. 10 min
Żyd znajomy, podziały między nacjami, „Rusini” czy „Ukraińcy”, historia z jesieni 1939 roku (znajomy Żyd spotkany na ulicy i jego pomoc), Żydzi z Buczaczu i ich charakterystyka, negatywna ocena Niemców odpowiedzialnych za Holokaust, negatywna ocena Niemców jako narodu; 002 ok. 20 min
Koledzy ze szkoły wybierają się do seminarium duchownego, charakterystyka kolegi, który też dostał się do seminarium, jego rodzina, pomoc koła rodzicielskiego dla uczniów, nagła śmierć rodziców kolegi, inny kolega z seminarium i jego charakterystyka, wspólna nauka, nauka w seminarium, rektor seminarium Stanisław Frankl i jego pozytywna charakterystyka, seminarium w czasie okupacji niemieckiej, donosiciele, rektor w więzieniu, warunki w seminarium; 003 ok. 1 min
Warunki w seminarium w czasie pierwszej okupacji sowieckiej, incydent z rektorem seminarium i oficerem sowieckim zakończony wyrzuceniem oficera z pokoju, ucieczka z seminarium, zabranie ze sobą jedzenia, rozlokowanie seminarzystów po mieście, tajne wykłady, tajna nauka; 004 ok. 1 min
Braki żywnościowe, głód, organizowanie jedzenia, obława na mieście za jednym człowiekiem, złapanie Ludwika Rutyny w obławie, areszt, przesłuchanie zakończone szczęśliwie bez żadnych konsekwencji; 004 ok. 7 min
Koledzy z seminarium, kolega Ignacy Tokarczuk (przyszły biskup), wyjazd Tokarczuka do chorej matki, święcenia 11 maja 1941, powrót do domu, prymicje, sprawa parafii na Wojciechówce, czerwiec 1941 - udanie się do miejsca wyznaczonego na posługę, jazda pociągiem, ostrzeżenie przed dalszą drogą przez las, bandy i zabójstwa, plebania w Baworowie, sytuacja na plebani, miejscowy ksiądz, wybuch wojny niemiecko-sowieckiej; 004 ok. 13 min
Udanie się do domu w celu załatwienia różnych spraw, jazda do Trembowli, droga piechotą z Trembowli do domu (30 km), wizyta u siostry, wizyta w domu, załatwienie sprawunków, brat odwozi Ludwika do Baworowa, powrót brata i spotkanie przez niego banderowców, brat uchodzi z życiem; 004 ok. 24 min
Wycofywanie się Sowietów, niegroźny incydent z wikarym i bombą, zagęszczanie się sytuacji, chaos, podnoszenie się sił nacjonalistycznych, dwoje sierot, przygotowywanie kryjówki w obawie przed bandami ukraińskimi, schowek-piwniczka, mord na kilku Polakach i ich pogrzeb, zaproszenie księdza proboszcza i wikarego na wesele, wygadanie się wikarego w sprawie schowka, wizyta gościa, przygotowywanie dzieci do pierwszej komunii (za pierwszej okupacji sowieckiej); 005 ok. 1 min
Niepokoje związane z bandami ukraińskimi, zasadzki, najście bandy ukraińskiej, strzały, szamotanina, ucieczka przez okno, zastrzelony organista, proboszcz porwany; 005 ok. 15 min
Pościg za bandą i uprowadzonym proboszczem, telefon do Tarnopola, decyzja o pozostaniu na miejscu, obowiązki w kościele, nocleg w kościele z ostrożności, szukanie bezpiecznego miejsca na nocleg, noclegi na wieży, jesienne i zimowe mrozy, obowiązki, schowek na plebani; 006 ok. 1 min
Zbliżający się front, zabawy młodzieży z karabinami, napad banderowców, konieczność ewakuacji, koniec podróży w Prudniku; 006 ok. 10 min
Nowi parafianie, nowe miejscowości, brak księży, liczne obowiązki, konflikty Polaków z Niemcami około 1945 na ziemiach zachodnich, złe zachowanie niektórych Polaków w tym czasie, szabrownicy, kolejne parafie, gospodarstwo, konieczność posługi w kilku parafiach; 006 ok. 20 min
Przeniesienie do innej parafii, sprawa księży patriotów, dzielenie środowiska księży przez komunistów, rozpoczęcie posługi na nowej parafii w Koźlu, struktura społeczna w tej miejscowości po wojnie; 006 ok. 33 min
Zbudowanie nowego kościoła, ponad trzydziestoletnia praca w parafii (do roku 1990), perspektywa emerytury, nieoczekiwana propozycja wyjazdu do na Ukrainę, praca w Krzemieńcu, praca w Tarnopolu, Czortków, Borszczów, konieczność posługi w wielu miejscach, ekshumacja dominikanów zamordowanych przez NKWD; 007 ok. 1 min
Posługa w Buczaczu i Tarnopolu, później tylko w Buczaczu, remont-odbudowa kościoła, inne kościoły wymagające odbudowy, pewne niesnaski między obrządkami, umiejętność życia z ludźmi i organizowania pomocy w remontach kościołów, niewielu parafian; 007 ok. 10 min
Historia z czasów wojny – mordowanie Polaków i potyczka, reminiscencje tej historii w czasach współczesnych (incydent z pijanymi ludźmi), księża katoliccy na dzisiejszej Ukrainie, starość i choroby księdza Ludwika, goście z Polski, nocowanie gości; 007 ok. 20 min
Kwestie gospodarskie związane z parafią, incydent z żołnierzem sowieckim (około 1990), niewielu wiernych, obowiązki w parafiach, remonty, intensywna praca mimo bardzo podeszłego wieku; 007 ok. 30 min
Okupacja niemiecka – różne incydenty, kryjówka żydowska, kwestia ukrywania Żydów w czasie okupacji niemieckiej; 008 ok. 1 min
Powołanie kapłańskie, wychowanie katolickie w domu, msze, modlitwy, religijność ojca i matki, atmosfera w szkole, plany wstąpienia do zakonu dominikanów; przedwojenne miasteczka (Buczacz), ocena dominacji polskiej na wschodnich terenach Galicji; 008 ok. 7 min
Poziom intelektualny kleru greckokatolickiego, niższy poziom edukacji Ukraińców, wzorowanie się organizacji ukraińskich na organizacjach polskich, poczucie krzywdy Ukraińców, kilka narodowości w Buczaczu, codzienne życie w Buczaczu, handel, brak przemysłu w Buczaczu i okolicy; 009 ok. 1 min
Kwestia aprowizacji, żywności, zakupów, dobry szkolny kolega i niebezpieczna przygoda z jego udziałem w czasie nauce pływania, kino w Buczaczu, dyscyplina panująca w szkole, zespół teatralny; 009 ok. 9 min
Antagonizmy ukraińsko-polskie, charakterystyka gimnazjum w Buczaczu, charakterystyka przedwojennego Lwowa i szkoły, zabawy, asysta arcybiskupa w czasie uroczystości (seminarium), życie lwowskie, charakterystyka Żydów i ich pozycji, antagonizmy między nacjami, sytuacja polityczna a rola księży grekokatolickich, wzmocnienie się nacjonalizmu ukraińskiego; 009 ok. 20 min
Wybuch drugiej wojny światowej, okupacja sowiecka, postawa Żydów wobec nowej sytuacji politycznej, ciężka sytuacja Polaków, niespełnione nadzieje Ukraińców, okupacja niemiecka i antagonizm ukraińsko-polski; 010 ok. 1 min
Uprowadzony ksiądz proboszcz i jego śmierć, nieznane miejsce pochówku księdza, walki i morderstwa, ukrywający się Żydzi, banderowcy; 010 ok. 10 min
Sprawa podziemia niepodległościowego po 1945 roku, sytuacja społeczna, gospodarowanie; ocena całego swojego życia kapłańskiego, dbanie o relacje z ludźmi, ciągła praca i posługa; 010 ok. 24 min
Pochodzenia rodziny prawdopodobnie od XIV wieku, wieś i miejscowe parafie, kościół z 1773 roku i jego fundator, rodzice księdza, charakter ojca, służba wojskowa ojca w armii austriackiej, przyszła matka księdza wychodzi pierwszy raz za mąż, natychmiastowa śmierć jej męża, przyszły ojciec księdza korzystając z okazji żeni się z nią jako wdową, ojciec gospodaruje samodzielnie na Podzameczku, charakterystyka tej miejscowości, ludność rolnicza, szkoła na wysokim poziomie, wysoki poziom ogrodnictwa i sadownictwa w okolicy, katolicy i prawosławni – brak prawosławnych; 001 ok. 1 min
Rys historyczny okolicznych ziem, zamki obronne, sytuacja katolików i grekokatolików przez wieki, rys społeczny i socjalny wschodnich ziem Rzeczpospolitej, życie religijne dwóch obrządków, podziały między obrządkami i nacjami, dobre współżycie między obrządkami i nacjami, powody niesnasek, opowieść księdza kardynała Rubina z własnej posługi duszpasterskiej; 001 ok. 10 min
Gospodarstwo ojca, prowadzenie swoich spraw przez ojca, dziesięcioro dzieci w rodzinie (rodzeństwo księdza), siostra Janina i jej wypadek (oparzenie wrzątkiem), śmierć siostry, charakterystyka ojca i mamy, podział ról w rodzinie, sprawy gospodarskie ojca, sprawy gospodarskie matki, obowiązki dzieci, pasienie gęsi, tkanie lnu, bielenie lnu, pasienie krów; 001 ok. 19 min
Krąg rodzinny, rodzeństwo – też przyrodnie, brat przyrodni ojca w służbie w żandarmerii we Lwowie, propozycja przyjęcia Ludwika do Lwowa na naukę (w 7 roku życia), szkoła podstawowa męska na ulicy Sapiehy, pobliski kościół św. Elżbiety, powrót do Wojciechówki, nauka w szkole miejscowej (trzecia klasa), czwarta klasa w Podzameczku, egzamin do gimnazjum, osiem lat gimnazjum koedukacyjnego humanistycznego, dobry ksiądz katecheta, wakacje w domu, ojciec w czasie pierwszej wojny światowej, wspomnienia matki z pierwszej wojny światowej (trudne warunki, głód, dzieci, bochenek chleba), pierwsze wspomnienie L. Rutyny z dzieciństwa; 002 ok. 1 min
Plany co do dalszej nauki, ciocia i jej rodzina, rola cioci w dalszej edukacji Ludwika, ciocia namawia rodzinę Ludwika na dalsze kształcenie syna, niechętna zgoda ojca na dalszą naukę Ludwika, gimnazjum w Buczaczu, pomoc u cioci i pomoc w domu w czasie wakacji, pociąg, Podzameczek jako enklawa, lokalne języki, nauczyciele i ich charakterystyka (Polacy, Żydzi, Ukraińcy), jeden z nauczycieli w szkole; 002 ok. 10 min
Żyd znajomy, podziały między nacjami, „Rusini” czy „Ukraińcy”, historia z jesieni 1939 roku (znajomy Żyd spotkany na ulicy i jego pomoc), Żydzi z Buczaczu i ich charakterystyka, negatywna ocena Niemców odpowiedzialnych za Holokaust, negatywna ocena Niemców jako narodu; 002 ok. 20 min
Koledzy ze szkoły wybierają się do seminarium duchownego, charakterystyka kolegi, który też dostał się do seminarium, jego rodzina, pomoc koła rodzicielskiego dla uczniów, nagła śmierć rodziców kolegi, inny kolega z seminarium i jego charakterystyka, wspólna nauka, nauka w seminarium, rektor seminarium Stanisław Frankl i jego pozytywna charakterystyka, seminarium w czasie okupacji niemieckiej, donosiciele, rektor w więzieniu, warunki w seminarium; 003 ok. 1 min
Warunki w seminarium w czasie pierwszej okupacji sowieckiej, incydent z rektorem seminarium i oficerem sowieckim zakończony wyrzuceniem oficera z pokoju, ucieczka z seminarium, zabranie ze sobą jedzenia, rozlokowanie seminarzystów po mieście, tajne wykłady, tajna nauka; 004 ok. 1 min
Braki żywnościowe, głód, organizowanie jedzenia, obława na mieście za jednym człowiekiem, złapanie Ludwika Rutyny w obławie, areszt, przesłuchanie zakończone szczęśliwie bez żadnych konsekwencji; 004 ok. 7 min
Koledzy z seminarium, kolega Ignacy Tokarczuk (przyszły biskup), wyjazd Tokarczuka do chorej matki, święcenia 11 maja 1941, powrót do domu, prymicje, sprawa parafii na Wojciechówce, czerwiec 1941 - udanie się do miejsca wyznaczonego na posługę, jazda pociągiem, ostrzeżenie przed dalszą drogą przez las, bandy i zabójstwa, plebania w Baworowie, sytuacja na plebani, miejscowy ksiądz, wybuch wojny niemiecko-sowieckiej; 004 ok. 13 min
Udanie się do domu w celu załatwienia różnych spraw, jazda do Trembowli, droga piechotą z Trembowli do domu (30 km), wizyta u siostry, wizyta w domu, załatwienie sprawunków, brat odwozi Ludwika do Baworowa, powrót brata i spotkanie przez niego banderowców, brat uchodzi z życiem; 004 ok. 24 min
Wycofywanie się Sowietów, niegroźny incydent z wikarym i bombą, zagęszczanie się sytuacji, chaos, podnoszenie się sił nacjonalistycznych, dwoje sierot, przygotowywanie kryjówki w obawie przed bandami ukraińskimi, schowek-piwniczka, mord na kilku Polakach i ich pogrzeb, zaproszenie księdza proboszcza i wikarego na wesele, wygadanie się wikarego w sprawie schowka, wizyta gościa, przygotowywanie dzieci do pierwszej komunii (za pierwszej okupacji sowieckiej); 005 ok. 1 min
Niepokoje związane z bandami ukraińskimi, zasadzki, najście bandy ukraińskiej, strzały, szamotanina, ucieczka przez okno, zastrzelony organista, proboszcz porwany; 005 ok. 15 min
Pościg za bandą i uprowadzonym proboszczem, telefon do Tarnopola, decyzja o pozostaniu na miejscu, obowiązki w kościele, nocleg w kościele z ostrożności, szukanie bezpiecznego miejsca na nocleg, noclegi na wieży, jesienne i zimowe mrozy, obowiązki, schowek na plebani; 006 ok. 1 min
Zbliżający się front, zabawy młodzieży z karabinami, napad banderowców, konieczność ewakuacji, koniec podróży w Prudniku; 006 ok. 10 min
Nowi parafianie, nowe miejscowości, brak księży, liczne obowiązki, konflikty Polaków z Niemcami około 1945 na ziemiach zachodnich, złe zachowanie niektórych Polaków w tym czasie, szabrownicy, kolejne parafie, gospodarstwo, konieczność posługi w kilku parafiach; 006 ok. 20 min
Przeniesienie do innej parafii, sprawa księży patriotów, dzielenie środowiska księży przez komunistów, rozpoczęcie posługi na nowej parafii w Koźlu, struktura społeczna w tej miejscowości po wojnie; 006 ok. 33 min
Zbudowanie nowego kościoła, ponad trzydziestoletnia praca w parafii (do roku 1990), perspektywa emerytury, nieoczekiwana propozycja wyjazdu do na Ukrainę, praca w Krzemieńcu, praca w Tarnopolu, Czortków, Borszczów, konieczność posługi w wielu miejscach, ekshumacja dominikanów zamordowanych przez NKWD; 007 ok. 1 min
Posługa w Buczaczu i Tarnopolu, później tylko w Buczaczu, remont-odbudowa kościoła, inne kościoły wymagające odbudowy, pewne niesnaski między obrządkami, umiejętność życia z ludźmi i organizowania pomocy w remontach kościołów, niewielu parafian; 007 ok. 10 min
Historia z czasów wojny – mordowanie Polaków i potyczka, reminiscencje tej historii w czasach współczesnych (incydent z pijanymi ludźmi), księża katoliccy na dzisiejszej Ukrainie, starość i choroby księdza Ludwika, goście z Polski, nocowanie gości; 007 ok. 20 min
Kwestie gospodarskie związane z parafią, incydent z żołnierzem sowieckim (około 1990), niewielu wiernych, obowiązki w parafiach, remonty, intensywna praca mimo bardzo podeszłego wieku; 007 ok. 30 min
Okupacja niemiecka – różne incydenty, kryjówka żydowska, kwestia ukrywania Żydów w czasie okupacji niemieckiej; 008 ok. 1 min
Powołanie kapłańskie, wychowanie katolickie w domu, msze, modlitwy, religijność ojca i matki, atmosfera w szkole, plany wstąpienia do zakonu dominikanów; przedwojenne miasteczka (Buczacz), ocena dominacji polskiej na wschodnich terenach Galicji; 008 ok. 7 min
Poziom intelektualny kleru greckokatolickiego, niższy poziom edukacji Ukraińców, wzorowanie się organizacji ukraińskich na organizacjach polskich, poczucie krzywdy Ukraińców, kilka narodowości w Buczaczu, codzienne życie w Buczaczu, handel, brak przemysłu w Buczaczu i okolicy; 009 ok. 1 min
Kwestia aprowizacji, żywności, zakupów, dobry szkolny kolega i niebezpieczna przygoda z jego udziałem w czasie nauce pływania, kino w Buczaczu, dyscyplina panująca w szkole, zespół teatralny; 009 ok. 9 min
Antagonizmy ukraińsko-polskie, charakterystyka gimnazjum w Buczaczu, charakterystyka przedwojennego Lwowa i szkoły, zabawy, asysta arcybiskupa w czasie uroczystości (seminarium), życie lwowskie, charakterystyka Żydów i ich pozycji, antagonizmy między nacjami, sytuacja polityczna a rola księży grekokatolickich, wzmocnienie się nacjonalizmu ukraińskiego; 009 ok. 20 min
Wybuch drugiej wojny światowej, okupacja sowiecka, postawa Żydów wobec nowej sytuacji politycznej, ciężka sytuacja Polaków, niespełnione nadzieje Ukraińców, okupacja niemiecka i antagonizm ukraińsko-polski; 010 ok. 1 min
Uprowadzony ksiądz proboszcz i jego śmierć, nieznane miejsce pochówku księdza, walki i morderstwa, ukrywający się Żydzi, banderowcy; 010 ok. 10 min
Sprawa podziemia niepodległościowego po 1945 roku, sytuacja społeczna, gospodarowanie; ocena całego swojego życia kapłańskiego, dbanie o relacje z ludźmi, ciągła praca i posługa; 010 ok. 24 min
fragmenty nagrania
udostępnianie transkrypcji
W celu udostępnienia transkrypcji nagrania prosimy o kontakt z Archiwum Ośrodka KARTA: ahm@karta.org.pl