Urodziła się 10 października 1930 w Ponarach w parafii Kozakiszki (okolice Jewie) nad rzeką Wilią w rodzinie Mickiewiczów. Matka Heleny Norejko była nauczycielką w polskiej szkole, ojciec zajmował się głównie gospodarstwem. Helena Norejko edukację szkolną rozpoczęła w litewskiej szkole podstawowej w Małej Woli, jako że szkoły polskie od 1926 roku na Litwie były zamknięte. Po ukończeniu trzeciej klasy przeszła do szkoły podstawowej w Duksztach. Naukę kontynuowała w szkole nr 5 w Wilnie. Po wybuchu II wojny Teodor Mickiewicz, brat Heleny Norejko, wstąpił do wojska, brał m.in. udział w walce o Kołobrzeg, za co został odznaczony medalem Virtuti Militari. Drugi brat Adam – wstąpił natomiast do wojska rosyjskiego. 15 marca 1945 na terenie majątku nad Wilią doszło do potyczki zbrojnej między żołnierzami Armii Czerwonej i Armii Krajowej, której konsekwencją było zesłanie gospodarza – ojca Heleny Norejko – na 10 lat do Workuty. Gospodarstwo zostało zarekwirowane. Przez dwa następne lata Helena Norejko z matką mieszkały w czworaku w Ponarach. Helena Norejko pracowała w pobliskim młynie. Odnalazł je tam Liudas Gira – znany litewski poeta, przyjaciel domu. Matce Heleny Norejko zaproponował pracę kucharki w domu swojego syna. Wtedy też obie kobiety przyjechały do Wilna. Po zakończeniu edukacji szkolnej Helena Norejko ukończyła kursy nauczycielskie. Pracowała jako nauczycielka klas początkowych w szkole w Naborowszczyźnie, gdzie poznała swojego przyszłego męża, który pełnił tam funkcję inspektora. Studiowała zaocznie w Instytucie Pedagogicznym w Nowej Wilejce, gdzie zrobiła licencjat z geografii i biologii. Następnie na Uniwersytecie Pedagogicznym w Wilnie ukończyła biologię i chemię. Ojciec wrócił do Wilna po 10 latach zesłania. Zmarł rok po powrocie. Wyszła za mąż w 1953 roku i podjęła pracę nauczycielki geografii w szkole nr 35 w Wilnie (późniejsza szkoła im. Władysława Syrokomli), gdzie pracowała przez 50 lat. W tym czasie dużo podróżowała do Związku Radzieckiego.
opis nagrania
Streszczenie relacji z minutnikiem
Najwcześniejsze wspomnienia z dzieciństwa (dom rodzinny, rodzice, goście zajeżdżający co roku do majątku, spędzanie wolnego czasu: gra w tenisa polowego, pływanie na kajakach i motorówce); 001 ok. 1 min
Dzieje rodziny Mickiewiczów po wybuchu II wojny światowej (wstąpienie braci do wojska polskiego i rosyjskiego, potyczka zbrojna między AK a Armią Czerwoną na terenie majątku, aresztowanie ojca, wypędzenie z dworu wszystkich domowników); 001 ok. 14 min
Nauka i praca w czasie wolny i tuż po (praca w młynie, nauka w szkole w Duksztach, praca nauczycielki klas początkowych, utrata pracy w redakcji gazety w Jewie z powodu niewłaściwego pochodzenia, praca nauczycielki geografii w szkole nr 35); 001 ok. 16 min
Praca przewodnika po Litwie (oprowadzanie wycieczek polskich m. in. po Szydłowie, Szawlach czy Wilnie, podróżowanie po krajach Europy Zachodniej); 001 ok. 21 min
Opowieść o domu rodzinnym tuż przed II wojną światową i w jej trakcie (zabawy nad Wilią, przekraczanie rzeki czółnem, przedwojenni goście: artyści, pisarze, tancerze, praca w gospodarstwie, przyjęcia dla wojskowych, potajemne przewożenie żołnierzy korpusu wojska litewskiego na drugi brzeg Wilii, opis pałacu, drewnianego domu i drewnianych domków wybudowanych na terenie majątku na prośbę elity litewskiej); 001 ok. 10 min
Pokazywanie zdjęć z dzieciństw (pałac, domy, rodzina rodziców, szkoła, nagrana rozmowa telefoniczna z koleżanką, która leży w szpitalu i komentarz do tej rozmowy); 001 ok. 16 min
Życie codzienne w majątku Ponary (gra ojca z księżmi w karty, komentowanie dalszej części zdjęć rodzinnych, łowienie ryb w Wilii za pomocą przechowywanej w majątku broni żołnierskiej, granie w tenisa, opis parku, opis sześciu koni, spędzanie wolnego czasu przez inteligencję litewską, święta); 001 ok. 22 min
Zajęcia dziecięce (otwarcie granicy w 1939 roku między Litwą a Polską i zabawy z koleżankami z drugiej strony Wilii); 001 ok. 25 min
Święta (Zielone Świątki, Boże Narodzenie i robienie ozdób choinkowych, przyjazd dalszej rodziny, gra w karty z Józefem Mincewiczem, wyprawy mamy do Kowna do polskiego gimnazjum na spotkanie Nowego Roku, miłość taty do koni); 002 ok. 1 min
Szkoła (ukończenie trzech klas początkowych w szkole litewskiej, prywatny nauczyciel uczący braci, nauka pisania i czytania przez matkę, problemy w szkole powojennej z powodu pochodzenia, relacja z dziećmi ze wsi); 002 ok. 5 min
Stosunki polsko-litewskie przed wojną (relacje ze strażnikami granicy, wmówienie choroby nieżyczliwemu strażnikowi); 002 ok. 9 min
Relacje z Ukraińcami zza rzeki przed wojną (kupowanie nasion od ojca, kupowanie prosiąt od nich, łowienie ryb); 002 ok. 11 min
Wybuch II wojny światowej (zobaczenie pierwszej bomby zrzuconej z samolotu, wyjście braci do wojska, powrót brata z wojska rosyjskiego i nakazanie przewodniczącemu w Jewie, by nakarmił głodującą rodzinę, historia grabieży wszystkich cennych rzeczy z dworu); 002 ok. 13 min
Życie w czasie wojny (życie bez większych zmian, goszczenie żołnierzy, wypadek z 1945 roku i aresztowanie ojca oraz jego dwóch gości i zesłanie w głąb Rosji, życie w czworaku, oddanie psów na wieś, bo nie dało się ich utrzymać, przeprowadzka do domu w Wilnie); 002 ok. 18 min
Żydzi (handel w Jewie, ukrywanie Żydów w czasie niemieckiej okupacji, przewożenie Żydów przez rzekę na drugą stronę); 002 ok. 21 min
Wilno powojenne (chodzenie wszędzie piechotą, brak transportu, ciężarówki, nauka w szkole nr 5, powrót ojca z zesłania); 002 ok. 25 min
Praca przewodnika (oprowadzanie po Wilnie, wycieczki po całej Litwie); 003 ok. 1 min
Historia miłości (doświadczenie pracy w polskich wiejskich szkołach, zapoznanie się z miejscowym nauczycielem matematyki, praca w Jewie w lokalnej gazecie, uroki życia z wojskowym, potajemny ślub w domu, potajemne chrzczenie dzieci, potajemne świętowanie Bożego Narodzenia, potajemne słuchanie kolęd w kościele w stroju starej kobiety); 003 ok. 2 min
Studia i praca (studia w Nowej Wilejce i w Wilnie, trudności finansowe, urodzenie dzieci podczas studiów); 004 0k. 2 min
Harcerstwo od ok. 1949 roku (należenie do Sodalicji Mariańskiej i harcerstwa prowadzonego prze franciszkanina ojca Kamila, uczestniczenie w świętach, życie harcerskie); 004 ok. 10 min
Wilno powojenne (pojawienie się Litwinów, trudne relacje polsko-litewskie, bieda, prace dorywcze, losy ojca po powrocie z zesłania); 004 ok. 14 min
Odzyskanie przez Litwę niepodległości w 1990 roku i dzień dzisiejszy (możliwość opowiadania kawałów politycznych, wolność sumienia, czytanie książek, dowcipy księdza Twardowskiego, oprowadzanie wycieczek np. po Zatroczu, czytanie notatek przewodnickich, opowieść o rodzinie Tyzenhauzów); 004 ok. 22 min
Najwcześniejsze wspomnienia z dzieciństwa (dom rodzinny, rodzice, goście zajeżdżający co roku do majątku, spędzanie wolnego czasu: gra w tenisa polowego, pływanie na kajakach i motorówce); 001 ok. 1 min
Dzieje rodziny Mickiewiczów po wybuchu II wojny światowej (wstąpienie braci do wojska polskiego i rosyjskiego, potyczka zbrojna między AK a Armią Czerwoną na terenie majątku, aresztowanie ojca, wypędzenie z dworu wszystkich domowników); 001 ok. 14 min
Nauka i praca w czasie wolny i tuż po (praca w młynie, nauka w szkole w Duksztach, praca nauczycielki klas początkowych, utrata pracy w redakcji gazety w Jewie z powodu niewłaściwego pochodzenia, praca nauczycielki geografii w szkole nr 35); 001 ok. 16 min
Praca przewodnika po Litwie (oprowadzanie wycieczek polskich m. in. po Szydłowie, Szawlach czy Wilnie, podróżowanie po krajach Europy Zachodniej); 001 ok. 21 min
Opowieść o domu rodzinnym tuż przed II wojną światową i w jej trakcie (zabawy nad Wilią, przekraczanie rzeki czółnem, przedwojenni goście: artyści, pisarze, tancerze, praca w gospodarstwie, przyjęcia dla wojskowych, potajemne przewożenie żołnierzy korpusu wojska litewskiego na drugi brzeg Wilii, opis pałacu, drewnianego domu i drewnianych domków wybudowanych na terenie majątku na prośbę elity litewskiej); 001 ok. 10 min
Pokazywanie zdjęć z dzieciństw (pałac, domy, rodzina rodziców, szkoła, nagrana rozmowa telefoniczna z koleżanką, która leży w szpitalu i komentarz do tej rozmowy); 001 ok. 16 min
Życie codzienne w majątku Ponary (gra ojca z księżmi w karty, komentowanie dalszej części zdjęć rodzinnych, łowienie ryb w Wilii za pomocą przechowywanej w majątku broni żołnierskiej, granie w tenisa, opis parku, opis sześciu koni, spędzanie wolnego czasu przez inteligencję litewską, święta); 001 ok. 22 min
Zajęcia dziecięce (otwarcie granicy w 1939 roku między Litwą a Polską i zabawy z koleżankami z drugiej strony Wilii); 001 ok. 25 min
Święta (Zielone Świątki, Boże Narodzenie i robienie ozdób choinkowych, przyjazd dalszej rodziny, gra w karty z Józefem Mincewiczem, wyprawy mamy do Kowna do polskiego gimnazjum na spotkanie Nowego Roku, miłość taty do koni); 002 ok. 1 min
Szkoła (ukończenie trzech klas początkowych w szkole litewskiej, prywatny nauczyciel uczący braci, nauka pisania i czytania przez matkę, problemy w szkole powojennej z powodu pochodzenia, relacja z dziećmi ze wsi); 002 ok. 5 min
Stosunki polsko-litewskie przed wojną (relacje ze strażnikami granicy, wmówienie choroby nieżyczliwemu strażnikowi); 002 ok. 9 min
Relacje z Ukraińcami zza rzeki przed wojną (kupowanie nasion od ojca, kupowanie prosiąt od nich, łowienie ryb); 002 ok. 11 min
Wybuch II wojny światowej (zobaczenie pierwszej bomby zrzuconej z samolotu, wyjście braci do wojska, powrót brata z wojska rosyjskiego i nakazanie przewodniczącemu w Jewie, by nakarmił głodującą rodzinę, historia grabieży wszystkich cennych rzeczy z dworu); 002 ok. 13 min
Życie w czasie wojny (życie bez większych zmian, goszczenie żołnierzy, wypadek z 1945 roku i aresztowanie ojca oraz jego dwóch gości i zesłanie w głąb Rosji, życie w czworaku, oddanie psów na wieś, bo nie dało się ich utrzymać, przeprowadzka do domu w Wilnie); 002 ok. 18 min
Żydzi (handel w Jewie, ukrywanie Żydów w czasie niemieckiej okupacji, przewożenie Żydów przez rzekę na drugą stronę); 002 ok. 21 min
Wilno powojenne (chodzenie wszędzie piechotą, brak transportu, ciężarówki, nauka w szkole nr 5, powrót ojca z zesłania); 002 ok. 25 min
Praca przewodnika (oprowadzanie po Wilnie, wycieczki po całej Litwie); 003 ok. 1 min
Historia miłości (doświadczenie pracy w polskich wiejskich szkołach, zapoznanie się z miejscowym nauczycielem matematyki, praca w Jewie w lokalnej gazecie, uroki życia z wojskowym, potajemny ślub w domu, potajemne chrzczenie dzieci, potajemne świętowanie Bożego Narodzenia, potajemne słuchanie kolęd w kościele w stroju starej kobiety); 003 ok. 2 min
Studia i praca (studia w Nowej Wilejce i w Wilnie, trudności finansowe, urodzenie dzieci podczas studiów); 004 0k. 2 min
Harcerstwo od ok. 1949 roku (należenie do Sodalicji Mariańskiej i harcerstwa prowadzonego prze franciszkanina ojca Kamila, uczestniczenie w świętach, życie harcerskie); 004 ok. 10 min
Wilno powojenne (pojawienie się Litwinów, trudne relacje polsko-litewskie, bieda, prace dorywcze, losy ojca po powrocie z zesłania); 004 ok. 14 min
Odzyskanie przez Litwę niepodległości w 1990 roku i dzień dzisiejszy (możliwość opowiadania kawałów politycznych, wolność sumienia, czytanie książek, dowcipy księdza Twardowskiego, oprowadzanie wycieczek np. po Zatroczu, czytanie notatek przewodnickich, opowieść o rodzinie Tyzenhauzów); 004 ok. 22 min
fragmenty nagrania
udostępnianie transkrypcji
W celu udostępnienia transkrypcji nagrania prosimy o kontakt z Archiwum Ośrodka KARTA: [email protected]