Urodziła się w 1932 roku w twierdzy w Dyneburgu. Jej ojciec był podoficerem armii łotewskiej, matka prowadziła zakład fotograficzny. Ojciec był Łotyszem, protestantem, a matka katoliczką – pochodziła z Łatgalii, krainy położonej na terenie dawnych Inflant Polskich. W domu mówiło się po łotewsku. Rodzina mieszkała w twierdzy do 1937 roku. Po śmierci ojca przeprowadziła się na Nowy Plan (dzielnica Dyneburga), gdzie matka była właścicielką czterech domów, które wynajmowała. Na Nowym Planie mieszkali do 1964 roku. W 1939 roku Elwira Polis poszła do łotewskiej szkoły, a w 1940 roku jej matka wyszła za mąż za Polaka, który pracował w jej zakładzie fotograficznym jako majster. W tym czasie domy będące własnością matki zostały znacjonalizowane. Gdy w 1941 roku weszli Niemcy, Elwira Polis i jej młodszy brat Jerzy zostali wysłani do polskiej szkoły. W 1948 roku, kiedy zlikwidowano polskie szkolnictwo w Dyneburgu, Elwira Polis została przeniesiona do szkoły rosyjskiej. Kontynuowała naukę w Instytucie Nauczycielskim na wydziale matematycznym. Objęła posadę nauczycielki matematyki w szkole wieczorowej, gdzie pracowała przez 30 lat. W 1988 roku została nauczycielką na kursach języka polskiego.
opis nagrania
Streszczenie relacji z minutnikiem
Najwcześniejsze lata, dzieciństwo (twierdza dyneburska; opowieść o zakładzie fotograficznym mieszczącym się na terenie twierdzy, a należącym do matki) 001, ok. 01 min
Wejście sowietów do Dyneburga (relacje rodzinne, powtórny ślub matki) 001, ok. 2.50 min
Szkoła (szkoła rosyjska, nauka języka rosyjskiego, otwarcie polskiej szkoły w czasie okupacji niemieckiej; szkoła w czasie drugiej okupacji sowieckiej; zamknięcie polskiej szkoły i przeniesienie uczniów do szkoły rosyjskiej) 001, ok. 4.10 min
Partyzantka antysowiecka (uczniowie polskiej szkoły zaangażowani w działalność opozycyjną; spotkania w domu Marii Borejko) 001, ok. 9 min
Szkolni koledzy (relacje z chłopcami rosyjskimi i chłopcami polskimi) 001, ok. 16 min
Egzaminy na studia (egzaminy z języków obcych) 001, ok. 17 min
Praca nauczycielska (praca nauczycielki w szkole wieczorowej przez ponad 20 lat) 001, ok.19 min
Śpiewająca rewolucja (Atmode – Przebudzenie; powstanie Związku Polaków; zakładanie i organizacja szkółek niedzielnych języka polskiego) 001, ok. 21 min
Życie ojca (historia babci Grety, dzieciństwo ojca, służba w wojsku; 12 Pułk Bauskas) 001, ok. 24 min
Zycie mamy (dzieciństwo w domu państwa Misz-Miszyniów) 001, ok. 31 min
Wyznania i narodowość rodziców (ojciec Łotysz, protestant, matka katoliczka, Łatgalka, drugi mąż matki – Józef Puntus – Polak, katolik) 001, ok. 33 min
Zakład fotograficzny w twierdzy (własność, wygląd zakładu i jego położenie w twierdzy, początki pracy Józefa, przyszłego drugiego męża matki, klienci zakładu fotograficznego) 001, ok. 36 min
Polska szkoła (wygląd zewnętrzny w czasie wojny) 001, ok. 42 min
Polska szkoła (położenie w czasie pierwszej okupacji sowieckiej na przeciwko moleny starowierów; o prywatnych współlokatorach szkoły) 002, ok. 1 min
Polska szkoła (polska szkoła w czasie okupacji niemieckiej; nauka w szkole i egzaminy; dyrektor szkoły pan Sosnowski; lekcje wychowania fizycznego; przeniesienie uczniów do szkoły rosyjskiej; lekcje) 002, ok. 2 min
Rosyjska szkoła (lekcje pana Filipeckiego, rosyjscy uczniowie) 002 ok. 6 min
Sytuacja mniejszości rosyjskiej w Republice Łotwy (nadanie obywatelstwa; kwestie języka rosyjskiego w Łotwie; rosyjscy uczniowie; starowiercy w Łotwie) 002 ok. 9 min
Żydzi w Dyneburgu (liczba Żydów w Dyneburgu przed II wojną światową; Żydzi na Nowym Planie) 002, ok. 15 min
Wejście sowietów w 1940 roku (wejście do miasta; wygląd żołnierzy sowieckich; wejście w Dzień Pieśni; odwołanie wizyty Karla Ulmanisa; wojsko sowieckie w Łotwie przed 1940 rokiem; wystąpienie radiowe Karla Ulmanisa, po wejściu Niemców w 1941 roku - otwarcie więzień sowieckich) 002, ok. 17:30 min
Żydzi w czasie wojny (holocaust, miejsca rozstrzeliwania) 002, ok. 22 min
Wejście Niemców w 1941 roku (pierwsze spotkanie z Niemcami; wizyty Niemców na Nowym Planie; radość z wejścia Niemców – wywózki sowieckie z 14.06.1941) 002, ok. 24 min
Drugie wejście Sowietów (wyjazd poza Dyneburg jeszcze w czasie okupacji niemieckiej)
002, ok. 27 min
Polscy partyzanci (Polacy na Białorusi; m.in. Stanisław Wilczyński, Józef Kalino – Polacy z Białorusi w polskiej szkole w Dyneburgu) 002, ok. 28 min
Partyzanci łotewscy (opozycja antysowiecka w łotewskiej szkole) 002, ok. 30 min
Organizacje sowieckie (pionierzy w szkole; Komsomoł; wstąpienie do organizacji) 002, ok. 31 min
Łatgalcy i Łotysze (różnice) 002, ok. 32:30 min
Życie codzienne po wojnie (zabawy młodzieżowe w czasie wakacji) 002, ok. 35 min
Powroty z łagrów (powrót kolegów z łagru; powrócił m.in. Kazimierz Szczotkowski) 002, ok. 38 min
Małżeństwo (kolega z czasów studiów Uldys; przeniesienie chłopca do szkoły morskiej; Kaliningrad; przyjaźń z żonatym mężczyzną; wizyty w Kaliningradzie; ślub w 1969 roku; dwa lata małżeństwa i romans męża) 002, ok. 40 min
Życie codzienne w Dyneburgu przed II wojną światową – zakłady fotograficzne (nazwy zakładów fotograficznych w mieście; opis pracy retuszera; wygląd zakładu) 003, ok. 7:30 min
Ślub matki 003, ok. 9 min
Ślub koleżanki Loli Borejkówny (ceremonia ślubna, druhny) 003, ok. 10 min
Pogrzeb ojca (śmierć na tyfus, pogrzeb) 003, ok. 14 min
Najwcześniejsze lata, dzieciństwo (twierdza dyneburska; opowieść o zakładzie fotograficznym mieszczącym się na terenie twierdzy, a należącym do matki) 001, ok. 01 min
Wejście sowietów do Dyneburga (relacje rodzinne, powtórny ślub matki) 001, ok. 2.50 min
Szkoła (szkoła rosyjska, nauka języka rosyjskiego, otwarcie polskiej szkoły w czasie okupacji niemieckiej; szkoła w czasie drugiej okupacji sowieckiej; zamknięcie polskiej szkoły i przeniesienie uczniów do szkoły rosyjskiej) 001, ok. 4.10 min
Partyzantka antysowiecka (uczniowie polskiej szkoły zaangażowani w działalność opozycyjną; spotkania w domu Marii Borejko) 001, ok. 9 min
Szkolni koledzy (relacje z chłopcami rosyjskimi i chłopcami polskimi) 001, ok. 16 min
Egzaminy na studia (egzaminy z języków obcych) 001, ok. 17 min
Praca nauczycielska (praca nauczycielki w szkole wieczorowej przez ponad 20 lat) 001, ok.19 min
Śpiewająca rewolucja (Atmode – Przebudzenie; powstanie Związku Polaków; zakładanie i organizacja szkółek niedzielnych języka polskiego) 001, ok. 21 min
Życie ojca (historia babci Grety, dzieciństwo ojca, służba w wojsku; 12 Pułk Bauskas) 001, ok. 24 min
Zycie mamy (dzieciństwo w domu państwa Misz-Miszyniów) 001, ok. 31 min
Wyznania i narodowość rodziców (ojciec Łotysz, protestant, matka katoliczka, Łatgalka, drugi mąż matki – Józef Puntus – Polak, katolik) 001, ok. 33 min
Zakład fotograficzny w twierdzy (własność, wygląd zakładu i jego położenie w twierdzy, początki pracy Józefa, przyszłego drugiego męża matki, klienci zakładu fotograficznego) 001, ok. 36 min
Polska szkoła (wygląd zewnętrzny w czasie wojny) 001, ok. 42 min
Polska szkoła (położenie w czasie pierwszej okupacji sowieckiej na przeciwko moleny starowierów; o prywatnych współlokatorach szkoły) 002, ok. 1 min
Polska szkoła (polska szkoła w czasie okupacji niemieckiej; nauka w szkole i egzaminy; dyrektor szkoły pan Sosnowski; lekcje wychowania fizycznego; przeniesienie uczniów do szkoły rosyjskiej; lekcje) 002, ok. 2 min
Rosyjska szkoła (lekcje pana Filipeckiego, rosyjscy uczniowie) 002 ok. 6 min
Sytuacja mniejszości rosyjskiej w Republice Łotwy (nadanie obywatelstwa; kwestie języka rosyjskiego w Łotwie; rosyjscy uczniowie; starowiercy w Łotwie) 002 ok. 9 min
Żydzi w Dyneburgu (liczba Żydów w Dyneburgu przed II wojną światową; Żydzi na Nowym Planie) 002, ok. 15 min
Wejście sowietów w 1940 roku (wejście do miasta; wygląd żołnierzy sowieckich; wejście w Dzień Pieśni; odwołanie wizyty Karla Ulmanisa; wojsko sowieckie w Łotwie przed 1940 rokiem; wystąpienie radiowe Karla Ulmanisa, po wejściu Niemców w 1941 roku - otwarcie więzień sowieckich) 002, ok. 17:30 min
Żydzi w czasie wojny (holocaust, miejsca rozstrzeliwania) 002, ok. 22 min
Wejście Niemców w 1941 roku (pierwsze spotkanie z Niemcami; wizyty Niemców na Nowym Planie; radość z wejścia Niemców – wywózki sowieckie z 14.06.1941) 002, ok. 24 min
Drugie wejście Sowietów (wyjazd poza Dyneburg jeszcze w czasie okupacji niemieckiej)
002, ok. 27 min
Polscy partyzanci (Polacy na Białorusi; m.in. Stanisław Wilczyński, Józef Kalino – Polacy z Białorusi w polskiej szkole w Dyneburgu) 002, ok. 28 min
Partyzanci łotewscy (opozycja antysowiecka w łotewskiej szkole) 002, ok. 30 min
Organizacje sowieckie (pionierzy w szkole; Komsomoł; wstąpienie do organizacji) 002, ok. 31 min
Łatgalcy i Łotysze (różnice) 002, ok. 32:30 min
Życie codzienne po wojnie (zabawy młodzieżowe w czasie wakacji) 002, ok. 35 min
Powroty z łagrów (powrót kolegów z łagru; powrócił m.in. Kazimierz Szczotkowski) 002, ok. 38 min
Małżeństwo (kolega z czasów studiów Uldys; przeniesienie chłopca do szkoły morskiej; Kaliningrad; przyjaźń z żonatym mężczyzną; wizyty w Kaliningradzie; ślub w 1969 roku; dwa lata małżeństwa i romans męża) 002, ok. 40 min
Życie codzienne w Dyneburgu przed II wojną światową – zakłady fotograficzne (nazwy zakładów fotograficznych w mieście; opis pracy retuszera; wygląd zakładu) 003, ok. 7:30 min
Ślub matki 003, ok. 9 min
Ślub koleżanki Loli Borejkówny (ceremonia ślubna, druhny) 003, ok. 10 min
Pogrzeb ojca (śmierć na tyfus, pogrzeb) 003, ok. 14 min
fragmenty nagrania
udostępnianie transkrypcji
W celu udostępnienia transkrypcji nagrania prosimy o kontakt z Archiwum Ośrodka KARTA: [email protected]